მურჯიზმის მნიშვნელობა
სიტყვა „მურჯიზმის“ ფუძის შესახებ ორი
შეხედულება არსებობს. პირველი არის გადავადება, შემდეგში შესრულების მნიშვნელობის მატარებელი
სიტყვა „ირჯა“. მეორე კი, ლოდინის რეჟიმში ყოფნისა და იმედის მიცემის/ქონის მნიშვნელობის
მატარებელი სიტყვა „რეჯა“. ამ ორი შეხედულებიდან უპირატესობა პირველ შეხედულებას ანუ
„ირჯა“-ს ენიჭება.[1]
მიზეზი, რის გამოც ეს სახელწოდება
მიიღო
ხუთი მიზეზი არსებობს:
1)
ისინი ამბობენ:
„ისევე, როგორც ქააფირს ღვთისმსახურება სარგებელს არ მოუტანს, ასევე ცოდვა რწმენას
ზიანს ვერ მიაყენებს.“ ამგვარად ისინი დიდი ცოდვის ჩამდენს იმედს აძლევენ. როგორც ზემოთ
ვთქვით სიტყვა „ირჯა“-ს მნიშვნელობაც „იმედის მიცემას“ ნიშნავს, რის გამოც მათ იმედის
მიმცემი - მურჯიტი ეწოდა.
2)
იმანის
(რწმენის) წინაშე ამელს (ქმედებას) მეორე დონეზე აყენებენ და დიდ მნიშვნელობას არ ანიჭებენ.
3)
იმის გამო,
რომ დიდი ცოდვის ჩამდენის ჰუქმი აღდგომის დღეს გადაავადეს, მურჯიტები ეწოდათ.
4)
იმამობის
საკითხში ხალიფა ალი (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) პირველი რიგიდან მეოთხე რიგში გადაანაცვლეს.
5)
ხალიფა
ოსმანისა და ხალიფა ალის მხარეთა შორის შექმნილი უთანხმოების საფუძველზე თაქფირამდე
მიღწეული შეხედულებების დროს ორივე მხარეს მორწმუნე უწოდეს, გაჩუმდნენ და მათ შესახებ
არავითარი ჰუქმი არ გამოსცეს.[2]
მურჯიზმის დაბადება
ამ მეზჰების გამოჩენა ხარიჯიზმისა და მუთეზილისადმი
გამოხატული რეაქციის დროს შეიმჩნევა. მურჯიზმი დაიბადა მაშინ, როდესაც დიდი ცოდვის
ჩამდენი პიროვნების ჰუქმის შესახებ ცხარე კამათი იმართებოდა. ცოდნისა და ოსტატობის
კარგად გამოყენების გამო თავიდან ბევრი მომხრე გამოუჩნდა.
ხარიჯიტები დიდი ცოდვის ჩამდენს ქააფირად
როდესაც აცხადებდნენ, ამ დროს მუთეზილები ემხრობოდნენ იმ აზრს, რომ მსგავსი პიროვნება
(ანუ დიდი ცოდვის ჩამდენი) არც მუსლიმანი იყო და არც ქააფირი, არამედ რწმენასა და ქუფრს
შორის იმყოფებოდა. სწორედ ამ პერიოდში მურჯიზმმა ხმა აიმაღლა და განაცხადა, რომ ისევე,
როგორც ქუფრთან ერთად შესრულებული ღვთისმსახურება სარგებელს არ მოიტანს, ასევე შესრულებული
ცოდვაც იმანს (რწმენას) ზიანს ვერ მიაყენებდა.
ალიმების ძირითადი ნაწილის მიხედვით, მურჯიზმი
არის ერთ-ერთი შეხედულების ნაკადი, რომელიც დიდი ცოდვის ჩამდენის ქააფირად ქცევა/არ
ქცევის საკითხის შემდეგ აღმოცენდა. თუმცა, ზოგიერთი სწავლული ამბობს იმას, რომ ეს შეხედულება
მანამდეც არსებობდა. ალიმებმა შემდეგნარიად თქვეს: „საჰაბეების დროს, ოსმანისა და ალის
მხარეებს შორის არსებული უთანხმოების პერიოდში, რაც შემდგომ თაქფირამდე მივიდა, არსებობდა
მესამე ჯგუფი, რომელიც ორივე მხარეს მორწმუნეს უწოდებდა და მათ არავითარ ჰუქმს არ ანიჭებდა.
ამ ჯგუფმა ალლაჰის შუამავლის (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ჰადისიდან გამომდინარე
- „მომავალში უამრავი ფითნა გაჩნდება, ამ დროს მჯდომარე მოსიარულეზე, მოსიარულე კი
მორბენალზე უფრო სარგებლიანია...“[3]
- კამათში მონაწილეობა არ მიიღო. მუსლიმანებს შორის უთანხმოება როდესაც გაიზარდა,
დღის წესრიგში მხოლოდ უთანხმოების შესახებ ჰუქმის გაცემა არ იყო, ამას თან „დიდი ცოდვის
ჩამდენის მდგომარეობის“ საკითხიც დაემატა. ამის საფუძველზე გაჩნდა ჯგუფი, რომელიც „დიდი
ცოდვის ჩამდენის“ შესახებ იგივენაირად მოქმედებდა, როგორც ადრე ზოგიერთი საჰაბე იხთილაფის
დროს ყოყმანსა და გადავადებას ირჩევდა. დიდი ცოდვის ჩამდენის შესახებ ჰუქმი გადაავადეს,
გაჩუმდნენ და საკითხი/საქმე ყოვლისმცოდნე ალლაჰს მიანდეს.[4]
ფითნისა და არეულობის გამოწვევის შიშის
საფუძველზე ჰუქმის გაცემისგან თავის შეკავებისა და გადაწყვეტილების ალლაჰზე მინდობის
გამო ამ ჯგუფს მათი დამოკიდებულებიდან გამომდინარე მურჯიტი ეწოდა. ამ შეხედულების მომხრე
ალიმების მიხედვით, დასაწყისში პოლიტიკური მიზნით გამოყოფილი მურჯიზმი, შემდგომში აყიდის
სფერომდე გამოეყო.[5]
აქედან გამომდინარე, მურჯიზმი ორი სათაურის
ქვეშ უნდა განვიხილოთ:
1.
ისტორიაში
არსებული პოლიტიკური დაპირისპირების საფუძველზე გამოწვეული არასასიამოვნო მოვლენების
წინაშე ურეაგიროდ დარჩენილნი,
2.
შემდეგი
განცხადების საფუძველზე: „დიდი ცოდვა მორწმუნეს ზიანს ვერ მიაყენებს“, იმედის მიმცემნი.
პირველი ჯგუფი პოლიტიკურ მხარეს წარმოადგენს,
მეორე კი აყიდისას (მრწამსის მხარეს). უნდა ვიცოდეთ, რომ აყიდის შესახემ ისლამურ ნაწარმოებებში
სიტყვა „მურჯიზმი“-ს ან „მურჯიტი“-ს არსებობის შემთხვევაში საუბარია მეორე მობიდაათე
ჯგუფზე, რომელიც აცხადებს, რომ ცოდვა იმანს ზიანს ვერ მიაყენებს.
