2.7 როგორ სრულდება ნამაზი?

 ხელების წამოწევა სუნნეთია. რუქუ’იდან წამოდგომის შემდეგ ამის დამატება დაშვებულია:

مِلْ ءَ السَّمَوَاتِ وَمِلْ ءَ الْاَرْضِ وَ مَا بَينَهُمَا وَمِلْءَ مَا شَسْتَ مِنْ شَيْءِ بَعْدُ  أهْلَ الثَّنَاءِ  وَ الْمَجْدِ أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ وَ كُلُّنَا لَكَ عَبْدٌ الَّهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيتَ وَلَامُعْطيَ لِمَا مَنَعْتَ  وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدَّ مِنْكَ الْجَدُّ

მარჯვენა ხელის მარცხენა ხელზე მკერდზე განთავსება მუსთეჰაბია. როგორც ყიამის (ფეხზე დგომის) დროს ხელებს ამგვარად განათავსებს, ასევე რუქუ’ის შემდეგ ყიამის დროსაც ხელებს შეკრავს, რადგან შუამავლის მიერ ამგვარად შესრულების შესახებ გადმოცემები არსებობს. ვაილ ბინ ჰუჯრისა[2] და სეჰლ ბინ სა’დის[3] გადმოცემები ამაზე მიუთითებს.

შუამავლის სუნნეთი გვიჩვენებს თუ რა ხნითაა საჭირო რუქუ’ის შემდეგ დაყოვნება. ბერა ბინ აზიბიმ (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) თქვა: „შუამავალთან ერთად შესრულებულ ნამაზს ყურადღებით დავაკვირდი. მისი ყიამი, რუქუ’ი, რუქუ’ის შემდეგ გასწორება, სეჯდე, ორ სეჯდეს შორის დაჯდომა, შემდეგ ისევ სეჯდის შესრულება, სალამის მიცემამდე დაჯდომა და ნამაზის დასრულება თითქმის ყველა ერთნაირი იყო.“[4]

---

[2] იბნ ჰუზეიმე, 1/243, ჰადისის N: 479; იბნ  ჰაჯერ, თელჰისუ’ლ-ჰაბიირ, 1/224, ჰადისის N: 331’ში ამბობს: „ჰადისის ორიგინალი სახიხი მუსლიმშია.“

[3] ბუხარი, 1/180.

[4] მუსლიმ, 1/343, ჰადისის N:471.

კითხვის გაგრძელება

2.6 როგორ სრულდება ნამაზი?

 ცალკე მლოცველიც, იმამზე მიმყოლნიც და იმამიც სურა ფათიჰას დასრულებისას „აამიინ“-ს იტყვის. ეს სიტყვა (აამიინ) ხმამაღლა შესასრულებელ ასევე ნამაზებში ხმამაღლა წარმოითქმის, ხოლო ხმადაბლა საკითხავ ნამაზებში კი, ხმადაბლა. იმამზე მიმყოლმა იმამის შესაბამისად უნდა იმოქმედოს, საჭიროა, რომ არ დაასწროს თქმა და არც დააგვიანოს. ამის შემდეგ კი, ყურანიდან წაიკითხავს იმდენს რამდენიც ეადვილება, რაც სუნნეთია.

შემდეგ, ხელებს მხრების ან ყურების დონეზე წამოწევს, თაქბირს შეასრულებს და რუქუ’ზე წავა. ხელებს მუხლებზე დაიწყობს, მათზე დაყრდნობით თითები გაშლილ მდგომარეობაში, თავსა და წელს სწორად (180 გრადუსი) დაიჭერს, ყველა სახსარი თავის ადგილს როცა დაიკავებს სამჯერ „სუბჰანე რაბბიელ-‘აზიიმ“-ის იტყვის. უკეთესია თუ ამ სიტყვებს სამჯერ ან უფრო მეტჯერ გაიმეორებს. ამგვარად იგი, როგორც სიტყვებით, ასევე წელში მოხრით ალლაჰს განადიდებს. „სუბჰანე რაბბიელ-‘აზიიმ“-ის წარმოთქმის შემდეგ „ვე ბი ჰამდიჰი“-ს თქმა მუსთეჰაბია. ასევე, შესაძლებელია ისეთი სიტყვების წარმოთქმა, რომელიც ჩვენამდე მოღწეულ სახიხ ჰადისშია გადმოცემული: აიშადან (ალლაჰი იყოს მისგან კმაყოფილი) გადმოცემულია: „შუამავალი რუქუ’-სა და სეჯდეზე ამბობდა: ‘სუბჰანექელლაჰუმმე რაბბენაა ვე ბი ჰამდიქე. ალლაჰუმმაღფირლი’.“[1] ასევე, სხვა სახიხ ჰადისში აიშა (ალლაჰი იყოს მისგან კმაყოფილი) ამბობს: „შუამავალი რუქუ’-სა და სეჯდეზე ამბობდა: ‘სუბბუუჰუნ, ყუდდუსუნ, რაბბუ’ლ-მელააიქეთი ვე’რ-რუჰ’.“[2]

შემდეგ, რუქუ’იდან თავის წამოწევის დროს ხელებსაც მხრების ან ყურების დონეზე წამოწევს და იტყვის „სემი’ალლაჰუ ლიმენ ჰამიდეჰ.“[3] მნიშვნელობა არ აქვს ცალკე შეასრულებს ნამაზს თუ ჯამაათით. ფეხზე დგომის დროს „რაბბენა ვე ლექე’ლ-ჰამდ“, თავის წამოწევის შემდეგ „ჰამდენ ქესირან, ტაიიბენ, მუბარექენ ფიჰი“, „მილე’ს-სემავათი ვე  მილე’ლ-არდი ვე მილ’ა მაა ში’თე მინ შეი-ინ ბა’დუ.“[4] იმამზე მიმყოლი თუ არის მაშინ თავის წამოწევის შემდეგ იტყვის „ალლაჰუმმე რაბბენაა ვე ლექე’ლ-ჰამდ“. ყიამზე კი იტყვის რაც უკვე ვთქვით „ჰამდენ, ქესირან, ტაიიბენ...“

რუქუ’-დან წამოდგომა ერთ-ერთი პირობაა, რადგან შუამავალმა სწორად ნამაზის არ მლოცველს უთხრა: „შემდეგ ადექი და ფეხზე თავშეკავებულად დადექი.“[5]

---

[1] ბუხარი, 1/193.

[2] მუსლიმ, 1/353, ჰადისის N: 487.

[3] ბუხარი, 1/193.

[4] მუსლიმ, 1/347, ჰადისის N: 477.

[5] ბუხარი, 1/184.

კითხვის გაგრძელება

2.5 როგორ სრულდება ნამაზი?

 ამის შემდეგ, პიროვნება „ე’უუზუ ბილლაჰი მინე’შ-შეიტაანი’რ-რაჯიიმ. ბისმილლაჰირრაჰმანირრაჰიმ“-ს იტყვის და ფათიჰა სურას წაიკითხავს, რადგან ალლაჰის შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ბრძანა: „პიროვნების ნამაზი არ შესრულდება თუ ფათიჰათუ’ლ ქითაბ-ს არ წაიკითხავს.“[1]

სურა ფათიჰა ნამაზის ნაწილთაგანია. ნამაზის მიღებულობის ერთ-ერთი პირობაა. მის გარეშე ნამაზი შესრულებულად არ ჩაითვლება. ნამაზის მლოცველმა ყოველ მუხლზე ფათიჰა უნდა იკითხოს, რადგან ალლაჰის შუამავალი (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ნამაზის სრულად არშემსრულებელ პიროვნებას ნამაზის შესრულების სწორ ფორმას როდესაც უხსნიდა, ბოლოს უთხრა, რომ „ეს ყველაფერი მთლიან ნამაზში გაეკეთებინა.“[2] როგორც კი, რუქ’უ, სუჯუდი, ყიამი და ქუ’უდი (დაჯდომა) ყოველი მუხლის ნაწილებია, ასევეა ფათიჰას წაკითხვაც. არ არის გადმოცემა, სადაც ნათქვამი იქნება, რომ სურა ფათიჰას ყოველ მუხლზე არ კითხულობდა.

სურა ფათიჰას წაკითხვის ვალდებულება მოეხსნება მას, ვისაც შიში აქვს, რომ რუქუ’ს ვერ მიუსწრებს, რადგან აბუ ბაქრის (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) მიერ გადმოცემული ჰადისის მიხედვით, ის (აბუ ბაქრი) ალლაჰის შუამავალს (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) რუქუ’ის დროს მიუსწრო, რის შემდეგაც რიგში (საფში) ჩადგომამდე რუქუ’ი შეასრულა. შუამავალს (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ეს როდესაც უამბო, შუამავალმა უთხრა: „ალლაჰმა რელიგიასთან (ან ნამაზთან) შენი სიმჭიდროვე გაზარდოს, თუმცა მეორედ ეგრე აღარ გააკეთო.“[3] შუამავალმა იმ მუხლის ანაზღაურება არ უბრძანა, რომლის დროსაც ქირაათს ვერ მიუსწრო, თუმცა რუქუ’ი შეასრულა. შესრულებული მუხლი მისაღები, რომ არ ყოფილიყო, მაშინ აბუ ბაქრსაც მის ხელმეორედ შესრულებას უბრძანებდა. სურა ფათიჰა ყიამის ნაწილია. ვინც ჯამაათს ვერ მიუსწრო და ნამაზზე დააგვიანა, იმის გამო, რომ იმამს უნდა მიყვეს,  (გაცდენილი) ყიამის შესრულება საჭირო აღარ არის. ყიამის ანულირება ყიამის დროს შესასრულებლების ანულირებასაც იწვევს. სურა ფათიჰას წაკითხვა იმამისთვის, მასზე მიმყოლისთვის, მარტოდ შემსრულებლისთვის, ჩუმად თუ ხმამაღლა მკითხველისთვისაც ფარძია. თუმცა, ზემოთ მოცემულ კონკრეტულ სიტუაციაში სურა ფათიჰას წაკითხვა საჭირო აღარ არის.

სუნნეთში არის არგუმენტი იმისა, რომ დილის ნამაზის შესრულების დროს იმამზე მიმყოლისთვის სურა ფათიჰას კითხვა ვაჯიბია. უბადე ბინ ას-სამითიმ (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) თქვა: „დილის ნამაზზე შუამავლის (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) უკან ვიდექით. შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ყურანის წაკითხვა მოისურვა, თუმცა ცოტა გაუჭირდა. ნამაზის დასრულების შემდეგ კი გვითხრა: „ალბათ იმამის უკან თქვენც კითხულობთ.“ ჩვენ ვუპასუხეთ: „დაიხ, სწრაფად ვკითხულობთ.“ შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ბრძანა: „მხოლოდ სურა ფათიჰა წაიკითხეთ, რადგან მის (სურა ფათიჰას წაკითხვის)  გარეშე ნამაზი შეუსრულებლად ითვლება.“[4]

იმამ აჰმედი, მუჰამმედ ბინ აბუ აიშადან, ეს კი ერთ-ერთი საჰაბედან გადმოგვცემს: „ალლაჰის შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ბრძანა: ‘მგონია, რომ იმამის უკან თქვენც კითხულობთ.’ ეს სამჯერ გაიმეორა. საჰაბეებმა უპასუხეს: ‘დიახ, ჩვენ ამას ვაკეთებთ.’ შემდეგ კი, შუამავალმა ბრძანა: „ეს არ გააკეთოთ. თუმცა გამონაკლისია სურა ფათიჰა.’“[5]

---

[1] მუსლიმ, 1/295, ჰადისის №: 394.

[2] ბუხარი, 1/192.

[3] ბუხარი, 1/190.

[4] აბუ დავუდ, 1/515, ჰადისის N: 823; იბნ ჰაჯერ, თელჰისუ’ლ-ჰაბირ, 1/213, ჰადისის N: 344’ში ნათქვამია: აბუ დავუდ, თირმიზი, დარეყუთნი, იბნ ჰიბბან, ჰაქიმ და ბეიყაჰი, იბნ ისჰაყის გზით მოსულ გადმოცემას სახიხად (სარწმუნოდ) მიიჩნევენ... ამ ჰადისის მოწმეებიდან ერთ-ერთი აჰმედ ბინ ჰანბელის, ჰალიდ ბინ ალ-ჰაზზას გზით გადმოცემული გადმოცემაა.

[5] მუსნედ, 5/310; იბნ ჰაჯერ, თელჰისუ’ლ-ჰაბირ, 1/231’ში ნათქვამია: „ჯაჭვი ჰასენია. იბნ ჰიბბანმა ეს ჰადისი აიუბისგან, მან კი ყილაბესგან, მან კი ანასისგან გადმოსცა.“

კითხვის გაგრძელება

2.4 როგორ სრულდება ნამაზი?

თაქბირისთვის ხელების წამოწევის შემდეგ მკერდზე მარჯვენა ხელს შეკვრით ან შეკვრის გარეშე მარცხენა ხელზე დავიდებთ. ორივე მათგანი სუნნეთია.

ისთიფთაჰ (ნამაზის დაწყება) დუას წაკითხვა სუნნეთია, რადგან ბუხარი და მუსლიმი აბუ ჰურაირასგან (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) ალლაჰის შუამავლის (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) სიტყვას გადმოგვცემს: „შუამავალი (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ნამაზისთვის თაქბირის შესრულების შემდეგ ქირაათის[1] დაწყებამდე ცოტა ხნით ჩუმდებოდა. მე მას (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ვკითხე: ‘ეი ალლაჰის შუამავალო, თაქბირსა და ქირაათს შორის რომ გაჩუმდი მაგ დროს რა წაიკითხე?’ მან ბრძანა: ‘შემდეგი წავიკითხე:

اللًّهـمَّ بَا عِدْ وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَا عَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللّٰهـمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ،  كَمَا يُنَقَّي الثَّوْبُ الْاَ بَيضُ مِنَ الدَّ نَسِ، اللّٰهـُمَّ اغْسِلْ خَطَا يَا يَ بِا لْماَءِ والثَّلْجِ وَالْبَرَدِ

„ჩემო ალლაჰო! ისევე, როგორც აღმოსავლეთი და დასავლეთი დააშორე ერთმანეთს, მათ მსგავსად მეც ცოდვებისგან დამაშორე. ჩემო ალლაჰო! თეთრი სამოსის ჭუჭყისგან გაწმენდის მსგავსად მეც ცოდვებისგან გამწმინდე. ჩემო ალლაჰო! მე ცოდვებისგან თოვლით, წყალით და სეტყვით გამწმინდე.“[2]

თუ ისურვებ ამის მაგივრად თქვი:

  {سُبْحَانَكَ اللّٰهـُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَا لٰى جَدُّكِ، وَلَا إِلٰهَ غَيْرُكَ}

„ჩემო ალლაჰო! შენ გაქებ და გადიდებ, ყოველი ნაკლოვანებებისგან შორს ხარ. შენი სახელი ბარაქიანი და დიდებულია. და არ არსებობს შენს გარდა სხვა ჭეშმარიტი ღვთაება.“[3]

ან შემდეგი:

اللّٰهُمَّ رَبِّ جِبْرَ ائِلَ، وَمِيكَا ئِلَ، وَ إِسْرَفِيلَ فَا طَرِ السَّمٰوَاتِ وَالْأَ رْضِ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهـَادَةِ، أَنْتَ  تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَا نُوا فِيهِ يَخْتَلِفُو نَ. اهـْدِنِي لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْ نِكَ تَشَاءُ إِلٰى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

„ჯიბრილის, მიქაილის, ისრაფილის ბატონ-პატრონო. ზეცისა და მიწის შემქმნელო, დამალულისა და ცხადის მცოდნე ჩემო ალლაჰო! შენ მსახურთა შორის უთანხმოების დროს ჰუქმი (განაჩენი) შენ გამოგაქვს. უთანხმოებაში ჩავარდნის დროს შენი ნებით ჭეშმარიტებასთან მიმიყვანე. უეჭველად, შენ სწორ გზაზე დაადგენ მას, ვისაც ისურვებ.“[4]

პიროვნება ზემოთ ჩამოთვლილი ვედრებებიდან რომელიმეს ან შუამავლის მიერ წაკითხულ სხვა ვედრებებს წაიკითხავს. ხოლო, ზოგჯერ ერთს ზოგჯერ კი მეორეს თუ წაიკითხავს, ამგვარად ყველა სუნნეთის შესრულებაში ჩაეთვლება, რითაც სუნნეთს გააცოცხლებს. მათი ყველას ერთად წაკითხვა კი არ შეიძლება, რადგან შუამავალს (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) აბუ ჰურაირას შეკითხვაზე პასუხის გაცემის დროს ორი დუ’ას ერთად წაკითხვა არ უხსენებია.

---

[1] კითხვა

[2] ბუხარი, 1/181; მუსლიმ, 1/419, ჰადისის №: 598.

[3] მუსლიმ, 1/299, ჰადისის №: 399; დარეყუტნი, 1/299; იბნ ჰაჯერ, თელჰისუ’ლ-ჰაბირ, 228-229, ჰადისის №: 340, ნათქვამია: „ჰადისს აბუ დავუდი და ჰაქიმი გადმოგვცემენ. გადმომცემთა ჯაჭვი სიყაა ანუ სანდოა, თუმცა ჰადისი მუნტაყია ანუ ჯაჭვი გაწყვეტილია...“ იბნი ჰუზეიმა ამბობს: „ეს ჰადისი იბნ ომარისგანაა გადმოცემული და არა შუამავლისგან.“ ჰაქიმი ამბობს: „ეს ჰადისი ომარისგანაა გადმოცემული.“

[4] მუსლიმ, 1/534, ჰადისის №: 770.

კითხვის გაგრძელება