6.1 ჰუქმები, რომლებიც ქვეყნების განსხვავებულობიდან გამომდინარეობს (ბოლო ნაწილი)

 მუსლიმის მიერ ‘ასლი’ ქუფრ ქვეყანაში შესვლისთვის ვიზის აღება უსაფრთხოების გარანტიად მიიჩნევა? რაც შეეხება ამ შეკითხვას: ზედაპირული ხედვით ეს ასეა. მუსლიმის მათ ქვეყანაში შესვლის შემდეგ სული და ქონება უსაფრთხოა. ვინმე მის სულსა და ქონებას თუ შეეხება, დანაკლისის ანაზღაურებისთვის მოწინააღმდეგე მხარეს გადაახდევინებენ და მოპარულ ქონებას დააბრუნებინებენ. ისევე, როგორც საკუთარი რწმენის ხალხს ყურადღებას აქცევენ, მუსლიმებისადმი ყურადღებაც იგივეა.

ყველაფერი ეს მიანიშნებს იმაზე, რომ მუსლიმების სული და ქონება მათ ქვეყნებში უსაფრთხოების ქვეშაა. თვით უსაფრთხოების შეთანხმებაც ეს არის. ასე, რომ მუსლიმმაც მათთან ყოფნის დროს სულისა და ქონების საკითხში სანდოთ უნდა მოიქცეს.

აიათში ნათქვამია:

„9/7... და თუ აღასრულებენ თქვენს წინაშე დადებულ ვალდებულებას, მაშ, აღასრულეთ თქვენც მათდამი ვალდებულება. უეჭველად, ალლაჰს უყვარს, მოკრძალებულნი არიან ვინც!“

უფრო მეტიც, ქვეყანაში ყალბი ვიზითაც რომ შევიდეს მდგომარეობა იგივეა. მუჰამმედ იბნუ’ლ-ჰასენ აშ-შეიბაანის (რაჰიმაჰულლაჰ) ამის შესახებ სხვადასხვა მაგალითები მოჰყავს.“[1] ეს ჰუქმი ეკუთვნის მუსლიმის მიერ ‘ასლი’ ქუფრ ქვეყანაში შესვლას. ‘ას-სიერუ’ლ-ქებირ’ ნაწარმოებში ეს თემა განმარტებულია.

დღესდღეობით, რომელიმე ქააფირი ქუფრ და რიდდეთ ქვეყნებში შესვლისთვის, სადაც მუსლიმებიც ცხოვრობენ, ვიზას ითხოვს. თუმცა ეს, არ ნიშნავს, რომ მისი სული და ქონება ამ ქვეყანაში დაცულია, რადგან ეს უსაფრთხოების გარანტია გაცემულია მურთადი მმართველის მიერ. ქააფირის მიერ ქააფირზე მიცემული უსაფრთხოების გარანტია მუსლიმანს არ ეხება. თუმცა, რომელიმე ქააფირი ამ ქვეყნებიდან რომელიმეში, თუნდაც ფასიყი მუსლიმის მოპატიჟების საფუძველზე შევა, მაშინ ეს შარიათული უსაფრთხოების გარანტიად ჩაითვლება. მუსლიმებმა ამგვარი გარანტია არ უნდა დაარღვიონ. ჰადისში გადმოცემულია: „მუსლიმების შეთანხმება ერთია. ვინც მუსლიმის შეთანხმებას დაარღვევს, ალლაჰის, ანგელოზებისა და ყველა ადამიანის წყევლა მასზე იყოს. მისგან არც მონანიება და არც ფიდია (გამოსასყიდი) მიიღება.“[2]

ჰადისის განმარტება შემდეგია: რომელიმე მუსლიმის მიერ სხვაზე უსაფრთხოების გარანტიის მიცემა ეხება ყველა მუსლიმს და საჭიროა, რომ არ იქნას დარღვეული. მუსლიმი ქააფირს უსაფრთხოების გარანტიას თუ მისცემს, მაშინ სხვა მუსლიმისთვის ამ შეთახმების დარღვევა ჰარამია.“[3]

ამ მდგომარეობაშიც (ანუ რომელიმე მუსლიმის მიერ უსაფრთხოების გარანტიის სხვაზე მიცემის დროს) რომელიმე ქვეყანაში შესვლა მხოლოდ მმართველების მიერ ვიზის გადაცემით ხდება. ეს ფაქტი ჰადისში „ისლამი უზენაესია, მასზე მაღლა მდგომი არაფერია.“ გადმოცემულ ჰუქმზე არ მოქმედებს. უკეთ ალლაჰმა უწყის.

1-     ქვეყნების განსხვავებულობიდან გამომდინარე ჰუქმებიდან ზოგიერთი შემდეგია:

ქააფირებთან ბრძოლა თავიანთივე ქვეყანაში - ამას „ჯიჰადუ’თ-თალებ“-ი (თავდასხმის ჯიჰადი) ეწოდება. ალლაჰი ყურანში ბრძანებს:

„9/123. ჰეი თქვენ, რომელთაც ირწმუნეთ! ებრძოლეთ, რომელნიც თქვენს სიახლოვეს არიან ურწმუნოთაგან...“

სწავლულებმა თქვეს: „საჭიროა, რომ მუსლიმმა იმამმა ყველაზე ცოტა წელიწადში ერთხელ ქააფირების ქვეყანას თავს დაესხას.“[4]

ეს რიცხვი შემდეგი აიათიდან გამომდინარეობს:

„9/126. ნუთუ ვერ ხედავენ, რომ ყოველ წელს გამოიცდებიან ერთხელ ან ორჯერ? მაგრამ ისინი არ ინანიებენ და არც შეიგონებენ.“

ის, რომ აიათი ამაზე მიუთითებს, ნაწარმოებში „ალ-უმდე“-ში უკვე განვმარტეთ.

2-     უცნობი მდგომარეობის პიროვნების გამოკვლევა-გაგება თუ ვერ ხერხდება, მაშინ ჰუქმი ქვეყნის მიხედვით გაიცემა, რასაც „ისთისაბუ’დ-დარ“-ი ეწოდება.

3-     ასევე, ხორცის ყიდვის დროს მისი გამოკვლევა, დარულ-ქუფრში მცხოვრები მურთადის მონანიებისკენ მოპატიჟების გარეშე მოკვლა და მისი ქონების მითვისების ნებადართულობაც ამ ჰუქმებიდანაა.

ჰანეფის მიმდევრებმა ქვეყნების განსხვავებულობაზე უამრავი ჰუქმები ააგეს, თუმცა სწავლულთა უმეტესობამ მათ ჰუქმებს არ დაეთანხმა. ზოგიერთი მათგანი შემდეგია:

·         „დარულ-ჰარბში საკუთარი ნების შესაბამისად პროცენტის აღება მუბაჰია.“[5] ამ სიტყვების საფუძველზე ზოგიერთმა სწავლულმა ბანკში ფულის ჩადება და პროცენტის მიღება დაუშვა. ეს აზრი მიუღებელი და უფრო მეტიც, მცდარი შეხედულებაა.“[6]

·         „დარულ-ჰარბში რომელიმე მუსლიმი ისეთ რამეს თუ შეასრულებს, რაც სიკვდილით დასჯას მოითხოვს, ეს გაუქმდება.“[7] სწავლულთა უმეტესობა ამის საწინააღმდეგოს აცხადებს.[8]

·         ქააფირი ქალი მუსლიმი თუ გახდება და დარულ-ჰარბიდან გადასახლდება, მისი ამ ქმედებით დარულ-ჰარბში მცხოვრებ ქმარზე გაცილებულად ჩაითვლება. მაშინ, როცა სწავლულთა უმეტესობამ განაცხადა, რომ სხვაზე დაქორწინება ჰალალი იქნება, როცა ერთი მენსტრუაციის პერიოდი გაივლის ან თუ ფეხმძიმედაა, ბავშვის გაჩენის შემდეგ. ხოლო, სხვაზე გაყოლამდე მისი მეუღლე მუსლიმი თუ გახდება და ცოლს დაუბრუნდება, მაშინ წინა ნიქაჰის საფუძველზე ცოლ-ქმრად დარჩებიან.[9]

·         ქვეყნების განცალკევებით მემკვიდრეობის შეწყვეტა. მაგალითად, დარულ-ისლამში მცხოვრები აჰლი-ქითაბის ხალხიდან რომელიმე თუ გარდაიცვლება, მისი ახლობელი, რომელიც დარულ-ჰარბში ცხოვრობს მემკვიდრე ვერ იქნება. სწავლულთა უმეტესობამ კი, თქვა, რომ მემკვიდრე იქნება.[10]

ზოგადად ჰანეფისტებმა ქვეყნების განსხვავებულობიდან გამომდინარე, არაერთი მიუღებელი ფეთვები გასცეს.

ქვეყნების ჰუქმების საკითხი დღესდღეობით ერთ-ერთია იმ საკითხებიდან, რომლითაც ხშირად მანიპულირებენ. ცდილობენ, რომ ისლამის კანონები ქუფრ კანონებს და განსაკუთრებით სახელმწიფოთა შორის კანონებს, რომელიც „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების“ სახელითაა ცნობილი, შეუსაბამონ.

სინამდვილეში კი, ეს ყველაფერი ხორციელდება იმისთვის, რომ სუსტი სუსტად დარჩეს, ძლიერი კი ძლიერად, რაც მხოლოდ ხალხის მოტყუებაა და მეტი არაფერი. ეს ყველაფერი იმისთვის ხდება, რომ ერთ დღეს როდესაც მუსლიმები ქააფირების წინააღმდეგ წავლენ, მათ საშუალება ექნებათ, რომ მუსლიმები საერთაშორისო ხელშეკრულებების დარღვევაში დაადანაშაულონ, რის გამოც მათთვის შესაბამის სასჯელსაც მოითხოვენ.

ასევე, კიდევ რითაც ქააფირებს მუსლიმების გზიდან აცდენა და მოტყუება სურთ და რა მეთოდსაც იყენებენ, ეს არის ისლამის ჰუქმების, განსაკუთრებით კი, ჯიჰადის შესახებ ჰუქმების არასწორი ინტერპრეტაცია. იმის გამო, რომ ქვეყნების ჰუქმები ჯიჰადის თემასთან მჭიდროდაა დაკავშირებული, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს საკითხი საკმარისად არასწორად განიმარტა. ალლაჰი ყურანში ბრძანებს:

„3/69. ეწადა ერთ ჯგუფს, ღვთიური წიგნის ხალხს (1) (იუდეველნი და ქრისტიანნი), გადაეცდინეთ თქვენ (ჭეშმარიტი) გზიდან. მაგრამ ისინი გზიდან ააცდენენ მხოლოდ თავის-თავს და სხვა ვერავის, და ვერც კი გრძნობენ.“

ამ ყველაფრის შედეგად, ეგრედ წოდებული წინამძღოლები და უფლებამოსილი პირები აცხადებენ: „ქვეყანა ორ ნაწილად არ იყოფა. ქააფირების ქვეყნები დარულ-ჰარბად მოიხსენიება მაშინ, როცა მუსლიმებსა და ამ ქვეყნებს შორის ფიზიკურად ომია. წინააღმდეგ შემთხვევაში კი, ის დარულ-ჰარბი ვერ იქნება. ქააფირებმა ტერიტორია, რომც აიღონ და იქ თავიანთი კანონები გაატარონ, დარულ-ქუფრი მაინც ვერ იქნება მანამ, სანამ მუსლიმებს თავიანთი რელიგიური მოვალეობების შესრულება შეეძლებათ. ასეთი ქვეყანა დარულ-ისლამია, შესაბამისად კი, დარულ-ისლამში ჯიჰადი არ არის.“

ამგვარი მოსაზრებები მუსლიმების გზიდან აცდენის მცდელობაა და მეტი არაფერი.

უკეთესად ალლაჰმა უწყის.

---

[1] ას-სიერუ’ლ-ქებირ: 2/507-508;

[2] ბუხარი.

[3] ფეთხუ’ლ-ბარი, 4/86;

[4] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ, 10/367-368;

[5] ას-სიიერუ’ლ-ქებირ, 4/1486;

[6] ალ-მუღნი მეა’შ-შერი’ლ-ქებირ, 4/162-163, ან-ნავავი, ალ-მეჯმუ: 9/391-392; აშ-შაფიი, ალ-უმ: 7/357-358; ალ-ბაჰვეთი, ქეშშააფუ’ლ-ქინა: 3/271;

[7] ას-სიიერუ’ლ-ქებირ: 5/1851;

[8] ალ-უმ: 7/356-359;

[9] იბნუ’ლ-ყაიიმ, აჰქამუ აჰლი’ზ-ზიმმე: 1/363-364;

[10] იბნუ’ლ-ყაიიმ, აჰქამუ აჰლი’ზ-ზიმმე: 2/444;

კითხვის გაგრძელება

მუაზ-ის სეჯდე

 მუაზმა (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) შამიდან დაბრუნების შემდეგ, შუამავლის წინაშე სეჯდე აღასრულა. შუამავალმა ჰკითხა: „რა არის ეს მუაზ?“ მუაზმა უპასუხა: „შამში დავინახე თუ როგორ აღავლენდნენ თავიანთი რელიგიური წინამძღვრების წინაშე სეჯდეს. უეჭველად, შენ უფრო იმსახურებ მას.“ საპასუხოდ შუამავალმა უთხრა: „ვიღაცისთვის სეჯდეს შესრულება, რომ მებრძანა, მაშინ ცოლს ქმრის წინაშე სეჯდის შესრულებას (იმის გამო, რომ ქმრის უფლება დიდია) დავავალებდი.“[1]

ამ ჰადისის შესახებ ზოგიერთი ამბობს: „მუაზმა შუამავალს სეჯდე მიუძღვნა. სეჯდე კი, ღვთისმსახურებაა. მიუხედავად ქუფრი ქმედების გამო შუამავალმა მას თაქფირი არ გაუკეთა, რაც იმას ნიშნავს, რომ უცოდინრობა საპატიოა.“

არასწორი შეხედულების პასუხი შემდეგია:

სეჯდე ორი სახისაა: მისალმების სეჯდე, რომელიც უწინ მცხოვრებ საზოგადოებაში მისალმებისა და დაფასების მიზნით სრულდებოდა. ძველად არსებულ შარიათშიც მიღებული იყო. მეორე სეჯდე კი, ღვთისმსახურების სეჯდეა, რაც თავისთავად რუბუბიეთ თავჰიდის მომშლელი შირქია.

ქურთუბი: აიათის „2/34...ჩვენ ანგელოზებს ვუბრძანეთ, რომ ადამისთვის სეჯდე აღესრულებინათ“ განმარტებისას ამბობს: „მისალმების ამგვარი ფორმა იაყუბ შუამავლამდე იყო მიღებული თუ მუჰამმედ შუამავლამდე, სწავლულებს შორის იხთილაფია. იხთილაფის გადმოცემის შემდეგ ამბობს: სწავლულების უმეტესობის მიხედვით, ამგვარი მისალმება მუჰამმედ შუამავლამდე იყო, შემდეგ კი აიკრძალა...“

იბნი ქესირ: იგივე აიათის განმარტებაში ამბობს: „ამგვარი მისალმება წინა უმმეთში მიღებული იყო. ჩვენი უმმეთისთვის კი აიკრძალა.“ შემდეგ კი, აკრძალვის არგუმენტად მუაზის ჰადისს გადმოსცემს.

მოლლა ალი ალ-ყარი: „ღვთისმსახურების განზრახვის გარეშე, სულთნის წინაშე სეჯდე მისალმების მიზნით თუ შესრულდება, მაშინ ეს ჰარამია და არა ქუფრი. თუმცა, ნათქვამია ისიც, რომ ქუფრია.“[2]

იბნი ჰაჯერ ალ-ჰეითემი: „ამგვარი სეჯდე ჰარამია და არა ქუფრი.“[3]

აბუ ბექირ ალ-ჯასსას: „ამგვარი სეჯდე სრულდებოდა პატივისცემის ნიშნად. მსგავსად ჩვენი დროის ხელის ჩამორთმევისა, ხელზე კოცნისა და გადახვევისა. ხელზე კოცნის შესახებ გადმოცემულია მისი მუბაჰობაც და მექრუჰობაც. თუმცა, მისალმების მიზნით ალლაჰის გარდა სხვის მიმართ შესრულებული სეჯდე აიშას, ჯაბირისა და ანასის გადმოცემებით აიკრძალა.“[4]

გადმოცემებითა და განმარტებებით დგინდება, რომ უწინ საზოგადოებაში მისალმების მიზნით სეჯდე მიღებული იყო. თუმცა, ამგვარი სეჯდე ჩვენს შარიათში აიკრძალა.

-          შუამავლის სიტყვები, რაც ქმრისადმი სეჯდეს ეხებოდა, ნაგულისხმევია მისალმების სეჯდე, ვინაიდან ქმრის უფლება ქალზე რამდენადაც დიდი არ უნდა იყოს, ის ღვთისმსახურების სეჯდეს არ იმსახურებს.

-          მუაზის სეჯდე ქუფრი სეჯდე, რომ ყოფილიყო, მაშინ შუამავლის მხრიდან საპირისპირო რეაქციას გავიგებდით, ვინაიდან შუამავალი ქუფრი ქმედების დანახვისთანავე, ეგრევე აფრთხილებდა.

-          მუაზი საჰაბეთა შორის ერთ-ერთი სწავლულია. შუამავალმა იგი ეჰლი ქითაბთან გაგზავნა. გაგზავნისას კი დაავალა, რომ მათთვის თავჰიდი განემარტა. გამორიცხული და ლოგიკას მოკლებულია ის აზრი, რომ შუამავალი ისეთ ადამიანს გააგზავნიდა რელიგიის გასავრცელებლად, რომელმაც არ იცის, რომ ღვთისმსახურების სეჯდის ალლაჰის გარდა სხვაზე აღვლენა მრავალღმერთიანობაა.

მოკლედ, მუაზის სეჯდე არ არის არგუმენტი იმისა, რომ დიდ შირქში უცოდინრობა საპატიოა, რადგანაც მუაზის სეჯდე მისალმების იყო, რომელიც შემდეგში აიკრძალა.

ვეცადეთ, რომ გავრცელებულ ეჭვებზე პასუხი გაგვეცა. რის შემდეგაც გასაგები გახდა, რომ უცოდინრობის გასამართლებლად მათ მიერ მოყვანილი არგუმენტები საკითხთან არავითარ კავშირში არ არის ან ძალიან ვიწრო ადგილას გამოსაყენებელი ფართო მასშტაბით გამოიყენეს.

---

[1] აჰმედ, იბნი მაჯე, იბნი ჰიბბან

[2] შერხუ შიფა 2/221

[3] ი’ლამ, ნავავისგან გადმოცემა 19

[4] აჰქამულ ყურან თაფსირ, ბაყარა 34

კითხვის გაგრძელება

აიშას ჰადისი

 „აიშამ გვერდით მყოფებს ჰკითხა: ‘გიამბოთ ამბავი, რომელიც მე და შუამავალს გვეხება?’ უპასუხეს: ‘დიახ’. აიშამ (ალლაჰის იყოს მისგან კმაყოფილი) განაგრძო: ‘შუამავალთან ყოფნის ჩემი რიგი იყო, რა დროსაც იგი ისვენებდა. როდესაც იფიქრა რომ მე მეძინა, ფეხზე წამოდგა და ოთახიდან გავიდა. მეც ეგრევე ჩავიცვი და გავყევი. სასაფლაოს ადგილას, რომლის სახელია ‘ბაქი’ მივიდა და დიდხანს გაჩერდა. შემდეგ კი, ხელები სამჯერ წამოსწია. შემდეგ იმ ადგილიდან წავიდა და მეც წავედი. სახლში შუამავლის მისვლამდე მივედი. შიგნით როდესაც შემოვიდა მკითხა: ‘რა გჭირს აიშა?’ ვუთხარი, რომ არაფერი მჭირდა, რის შემდეგაც მითხრა: ‘ან მეტყვი რა მოხდა ან ალლაჰი მაცნობებს.’ ამგვარი სიტყვების შემდეგ მიზეზი ვუთხარი. რის გამოც მკერდზე მტკივნეულად მიჯიკა და მითხრა: ‘იფიქრე, რომ ალლაჰი და მისი შუამავალი დაგჩაგრავს?’ აიშამ თქვა: ‘ადამიანებმა, რომც დამალონ ალლაჰმა იცის. დიახ...’“[1]

ან თქვა: „ადამიანებმა, რომც დამალონ ალლაჰი აცნობებს.“

აიშამ (ალლაჰის იყოს მისგან კმაყოფილი) იფიქრა, რომ შუამავალი სხვა მეუღლესთან წავიდა, რის გამოც უკან გაჰყვა. შემდეგ კი, ეს ამბავი მოხდა.

ამ ჰადისის გამოყენებით ზოგიერთები ამბობენ: „აიშამ არ იცოდა, რომ ალლაჰი ყველაფრის მცოდნე იყო. მიუხედავად ამისა, შუამავალმა თაქფირი არ გამოუტანა, რაც იმას ნიშნავს, რომ უცოდინრობა საპატიოა. ამგვარი რამ აიშასთვის თუ საპატიოა, მაშინ დღევანდელი ხალხისთვის უფრო საპატიო იქნება.“

ხაზი უნდა გავუსვათ იმ ფაქტს, რომ ჰადისის სამი გადმოცემა არსებობს.

-          ყველაზე გავრცელებული და სწავლულების მიერ მისაღები გადმოცემა იმამ მუსლიმის სახიხშია, სადაც ნათქვამია: „ადამიანებმა რამდენიც არ უნდა დამალონ, ალლაჰმა იცის, დიახ...“ თითოეული სიტყვა აიშას ეკუთვნის ანუ საკუთარ თავთან ისაუბრა, შემდეგ კი საკუთარი თავი დაამოწმა.

-          იმამ ნესაის გადმოცემა: „ადამიანებმა რამდენიც არ უნდა დამალონ, ალლაჰმა უწყის.“ თქვა: „დიახ“. ამ გადმოცემის მიხედვით, კითხვის დამსმელი აიშა, პასუხის გამცემი კი შუამავალია. ანუ სიტყვა „დიახ“ შუამავალს ეკუთვნის. იმამ აჰმედიც ამგვარად გადმოსცემს.

-          ასევე, იმამ ნესაიმ „ჯენაიზ“ ნაწილში იგივე სიტყვები „დიახ“-ის გარეშეა გადმოცემული. ანუ აიშამ თქვა: „ადამიანებმა რამდენიც არ უნდა დამალონ, ალლაჰმა უწყის.“

ა) ყურადღებას თუ მიაქცევთ, ზოგიერთ გადმოცემაში აიშა ალლაჰის ყოვლადმცოდნეობას ადასტურებს. ანუ ალლაჰის ყოვლადმცოდნეობაში ეჭვის ქონას ადგილი არ გააჩნია. სხვა გადმოცემაშიც იგივეა, თუმცა სიტყვა „დიახ“ არც შუამავლისგან და არც მისგან არ თქმულა, რაც ნიშნავს, რომ სიტყვები ეჭვზე კიარა, დამოწმებაზე მიუთითებს. ზოგ გადმოცემაში კი, აიშამ სიტყვები თქვა, პასუხი კი შუამავალმა გასცა. ამ გადმოცემების მიხედვით, აიშამ ალლაჰის ყოვლადმცოდნეობაში ეჭვი შეიტანა.

რაც შეეხება გადმოცემებზე უპირატესობის მინიჭებას:

მუსლიმის შერხში იმამ ნავავი ამბობს: „სახიხი არის ის, რომ აიშას სიტყვები საკუთარი თავის დამოწმებაა.“

მუსლიმის ერთ-ერთი განმმარტებელი, ყადი იაზიც იგივეს ამბობს.[2]

მუსლიმის განმმარტებლებიდან ერთ-ერთი, აბუ აბდულლაჰ მუჰამმედ ბინ იუსუფ ალ-ჰუსეინი ამბობს: „უსულში მისი მნიშვნელობა შემდეგია: მას უთქვამს ‘ალლაჰმა იცის’, შემდეგ კი ‘დიახ’ სიტყვით თავისი ნათქვამი დაადასტურა.“[3]

მუსლიმის განმმარტებლებიდან ერთ-ერთმა, ალი ბინ სულეიმან ალ-მაღრიბმა თქვა: „სიტყვა ‘დიახ’, მისი სიტყვების გაგრძელებაა. საკუთარი სიტყვები სიტყვა ‘დიახ’-ით კიდევ ერთხელ დაადასტურა.“[4]

როგორც ხედავთ, ჰადისის განმმარტებლები და მკვლევარები ემხრობიან იმ აზრს, რომ სიტყვა „დიახ“ ისევ აიშას ეკუთვნის.

ბ) წინა თემებში ერთ-ერთ მეთოდოლოგიაზე ვისაუბრეთ: „საჭიროების დროს ახსნა-განმარტების გაჭიანურება დასაშვები არ არის“... წარმოგიდგენიათ, რომ აიშამ ქუფრი სიტყვა თქვა და შუამავალმა იგი არ გააფრთხილა?! მაშინ, როდესაც თვით შუამავალი მოევლინა იმისათვის, რომ ადამიანები ქუფრისგან და შირქისგან გაეფრთხილებინა.

1400 წლის შემდეგ მათ ეს საკითხი მოიყვანეს იმისათვის, რომ ქუფრში უცოდინრობა გაემართლებინათ. თუმცა, შუამავალმა კი, იმ მომენტში არავითარი რეაქცია არ გამოხატა ხო?! მათ იციან ყველაფერი და შუამავლის პირად მოსწავლემ, აიშამ არ იცის არა?!

იმისათვის, რომ აშკარა შირქში მყოფი საზოგადოება გაამართლოთ, თუ გიფიქრიათ ვისზე და რაზე გიწევთ ზიანისა და შეურაცხყოფის მიყენება?!

სასარგებლო ინფორმაცია:

შეიხულ ისლამ იბნი თაიმიია ფეთვაში ამბობს, რომ აიშამ არ იცოდა ალლაჰის თვისება, თუმცა შუამავალმა მას თაქფირი არ გამოუტანა. ასევე, ამბობს, რომ ამის გამო შუამავალმა მას მკერდის მიმდებარედ მტკივნეულად დაარტყა.[5]

ა) შეიხულ ისლამის აზრი, რომ სიტყვა „დიახ“ აიშას არ ეკუთვნის, ჰადისის განმმარტებლების საწინააღმდეგოა. ამის გამო, მისმა მოსწავლემ, იბნ მუფლიჰმა მისი ეს შეხედულება არ მიიღო[6] და თან დასძინა, რომ სიტყვა „დიახ“-ი აიშას ეკუთვნოდა.

ბ) შეიხულ ისლამის სიტყვები: „ამის გამო შუამავალმა მას მკერდის მიმდებარედ მტკივნეულად დაარტყა“, გადმოცემის საწინააღმდეგოა, რადგან შუამავალმა აიშა იმ აზრის გამო დატუქსა, როცა იფიქრა, რომ სხვა ქალთან მიდიოდა: ‘იფიქრე, რომ ალლაჰი და მისი შუამავალი დაგჩაგრავს?’

გ) რომც ვიფიქროთ, რომ იბნი თეიმიიას შეხედულება სწორია და დავუშვათ ის ფაქტი, რომ უცოდინრობა საპატიოა: როგორც წინა თემაში იყო, იბნი თეიმიამ შირქი, სასაფლაოებისადმი შესრულებული ვედრება, მკვდრებისგან შუამდგომლობის მოლოდინი და სახელ-თვისებებში უცოდინრობა ერთმანეთისგან განასხვავა. პირველის შემთხვევაში დაწვრილმანებაზე არ წასულა და ზემოთ ხსენებულ საკითხებში უცოდინარს მურთადი უწოდა, ხოლო მეორე შემთხვევაში იყამეთულ-ჰუჯჯა პირობად მიიჩნია. მოკლედ, ეს არასწორი შეხედულებაც კი არ გამოდგება არგუმენტად თანამედროვე მურჯიტებისთვის.

---

[1] მუსლიმ

[2] მუქმილ, 3/103-104

[3] მუქმილ იქმალულ იქმელ, 3/103

[4] ვეშიია ად-დიიბა 1/103

[5] ფათავა, 11/411-413

[6] ალ-ფურუ, 6/164

კითხვის გაგრძელება

6.0 ჰუქმები, რომლებიც ქვეყნების განსხვავებულობიდან გამომდინარეობს

შავქანი (რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს: „უნდა ვიცოდეთ, რომ დარულ-ისლამისა და დარულ-ქუფრის ტერმინებთან თამაში სარგებლის მომტანი არ არის. დარულ-ჰარბის შესახებ უკვე ვისაუბრეთ. დარულ-ჰარბში მცხოვრები ქააფირის სისხლი და  ქონება მანამ მუბაჰია, სანამ რომელიმე მუსლიმანის მიერ ის (ქააფირი) არ იქნება შეფარებული. ხოლო, მუსლიმანის სისხლი და ქონება, დარულ-ჰარბი იქნება თუ სხვა რომელიმე ადგილას, მნიშვნელობა არ აქვს... ისლამიდან გამომდინარე უსაფრთხოების ქვეშაა.“[1]

შავქანის ამ სიტყვების მიუხედავად, არსებობს ჰუქმები, რომლებიც ქვეყნებს შორის განსხვავებულობას წარმოქნის. ხსენებული ჰუქმებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი ორია: ჰიჯრათისა და ჯიჰადის ჰუქმები. ზოგიერთი მათგანი შეგვიძლია შემდეგნაირად გადმოვცეთ:

1-     შესაძლებლობის არსებობის შემთხვევაში დარულ-ქუფრიდან დარულ-ისლამში გადასახლების (ჰიჯრათის) ვააჯიბობა (აუცილებლობა)

მსგავსად დღევანდელი დღისა და პერიოდისა, რა დროსაც მუსლიმებმა ეთიოპიაში ჰიჯრათი შეასრულეს. დედამიწაზე დარულ-ისლამი თუ არ მოიძებნება, ჰიჯრათი განხორციელდება უფრო სანდო და ნაკლებად საფრთხის შემცველ დარულ-ქუფრში. ჰიჯრათის ვააჯიბობის შესახებ არგუმენტები უკვე გადმოვეცით.[2]

ჰიჯრათის ვააჯიბობას თან ახლავს ზოგიერთი ჰუქმები:

ა) ქალი, რომელიც დარულ-ქუფრიდან ჰიჯრათს ასრულებს, გინდ ადრე ქააფირობის დროს მუსლიმანი იყოს, გინდ ქააფირების ტყვეობიდან გადარჩენილი მუსლიმანი იყოს, მოგზაურობისთვის (ჰიჯრათისთვის) თანამგზავრის (მაჰრემის) ყოლის ვააჯიბობა აღარ ექნება. თუ მაჰრემის ნახვა რთულია, მაშინ მის გარეშე დარულ-ქუფრიდან წასვლა შეუძლია, რადგან ქააფირებთან დარჩენა უფრო საზიანოა, ვიდრე თანამგზავრის გარეშე გადასახლება. ორი ზიანიდან ყველაზე დიდი ზიანის თავიდან აცილების მიზნით, პატარა ზიანი უნდა იქნას არჩეული.[3]

ბ) ამ ჰუქმებს შორისაა ქალის მენსტრუაციის პერიოდის შესახებ ჰუქმი, რომელიც ეხება დარულ-ჰარბში მცხოვრებ ჰიჯრათის შემსრულებელ გამუსლიმანებულ[4] ქალს, რომლის ქმარიც ქააფირად დარჩა. ასეთ დროს მენსტრუაციის ვადის გასვლის შემდეგ მუსლიმ კაცზე ქორწინება შეუძლია. ამის არგუმენტია იბნ აბბასის მიერ გადმოცემული შემდეგი ჰადისი: „ქალი, რომელიც დარულ-ჰარბიდან ჰიჯრათს ასრულებს, მანამდე ვერ დაქორწინდება, სანამ მესტრუაციის პერიოდი არ გაივლის. გასუფთავების შემდეგ მისთვის ნიქაჰი ჰალალია. ხოლო, ახალ ნიქაჰამდე მისი ქმარიც თუ ჰიჯრათს შეასრულებს, მაშინ ქმარს დაუბრუნდება.“[5] ეს ხსნის ალლაჰის შემდეგ სიტყვებს:

„60/10. ჰეი თქვენ, რომელთაც ირწმუნეთ! როცა მოვლენ თქვენთან მორწმუნე გადმოსახლებული ქალები, მაშინ გამოსცადეთ ისინი. ალლაჰი უკეთ უწყის მათ რწმენას. ხოლო თუ დარწმუნდით, რომ მორწმუნენი არიან, მაშინ არ მიუბრუნოთ ისინი ურჯულოებს. არ არიან ისინი (1) (ქალები) ნებადართული მათთვის და არც ისინი (2) (ურწმუნო კაცები) არიან ნებადართული მათთვის. მიეცით მათ იგი, რაც მათ (ქმრებს) დაუხარჯავთ. და ცოდვად არ გექმნეთ, რომ ცოლად შეირთოთ ისინი, როცა მიაგებთ მათ თავიანთ ურვადთ.“

გ) ქააფირების მონობაში მყოფი გამუსლიმანებული პირი ჰიჯრათს თუ შეასრულებს, ის თავისუფალი გახდება. იბნ აბბასის მიერ გადმოცემულ ჰადისშია: „მონა ან ჯარიია, მათგან განშორებით ჰიჯრათს თუ შეასრულებს, მაშინ ისინი თავისუფალნი იქნებიან. რაც მუჰაჯირებს ეხებათ, იგივე შეეხებათ მათაც.“ ამის მაგალითია ჰუნაინის ლაშქრობის დროს, შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ალყა როდესაც შემოარტყა, ტაიფის ციხიდან გამოქცეული აბუ ბაქარა ნეფი იბნუ’ლ-ჰარისი. მისი ისტორია გადმოცემულია ბუხარის იმ ნაწილში, სადაც ტაიფ-ის ბრძოლაა გადმოცემული.[6]

დ) ასევე, ამ ჰუქმებს შორისაა - აუცილებლობის გარდა მუსლიმის დარულ-ჰარბში წასვლა და იქ დარჩენის ჰარამობაც, რადგან დარულ-ჰარბში ყოფნის დროს გამუსლიმანებულისთვის იქიდან გადასახლება ვააჯიბი გახდება. მუსლიმს შეუძლია წასვლა დარულ-ჰარბში ვაჭრობის მიზნით ან მკურნალობის მიზნით, აუცილებელი მდგომარეობის საფუძველზე. ალლაჰი ქააფირებს შორის მცხოვრებლების შესახებ ამბობს: „განა არ იყო ალლაჰის მიწა იმდენად ვრცელი, რომ სხვაგან გადასახლებულიყავით?“.

ქააფირებს შორის ცხოვრება, რელიგიაში ფითნის გამომწვევი მიზეზებიდან ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზია. იბნ თეიმიიე ნაწარმოებში, რომლის სახელწოდებაა „იქთიდაუ’ს სირატი’ლ მუსთაყიმ“-ში განმარტავს ქააფირებთან ცხოვრების უარყოფით მხარეებს. მათ შორისაა ის, რომ შინაგანად თუ გარეგნულად მათზე მიმსგავსება და მათი ზნეობის გადმოღებას აქვს ადგილი. ზოგიერთმა სწავლულმა ქააფირის ჰუქმი მიანიჭა მას, ვინც დარულ-ქუფრში ცხოვრება განიზრახა, მიზეზად კი დაასახელეს ის, რომ მათი ქმედება ქააფირების კანონების მათ მიმართ დაკანონების სურვილზე მიუთითებდა. ეს კი, ნება-სურვილით ტაღუთისგან ჰუქმის მიღებაა. ყოველივე ამის გამო, დარულ-ქუფრში წამსვლელ მუსლიმს განზრახვაში უნდა ჰქონდეს, რომ იქ არ დარჩება და შესაძლებლობისთანავე მიატოვებს მას. დღესდღეობით ევროპაში, ამერიკაში და მსგავს ქუფრ ქვეყნებში მოგზაურობა და წასვლა ყოველგვარი აუცილებლობის გარეშე გავრცელებული რამაა. არაბეთის ქვეყნებში ან ისლამის ქვეყნებში, რომლებიც რიდდეთის ქვეყნები არიან, მათთან ცხოვრება უფრო მისაღებია და სასარგებლო, ვიდრე ასლი ქუფრის ქვეყნებში. მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ქვეყანა დარულ-ქუფრია, ზიანის მხრივ ერთი მეორესგან განსხვავებულია.

ასლი ქუფრი ქვეყნის მოქალაქეობის მიღების შესახებ ასეთი კითხვა დაისვა: კონკრეტული პირობების შესრულების შემდეგ მათ ქვეყანაში მცხოვრები მუსლიმისთვის გაჩნდება მოქალაქეობის აღების უფლება. როგორი იქნება მდგომარეობა თუ ეს პიროვნება მოქალაქეობას ვერ მიიღებს მანამ, სანამ არ დაიფიცება, რომ სახელმწიფოს ერთგული იქნება, კანონებს დაემორჩილება და მხარს დაუჭერს მას, ზიანს არ მიაყენებს და ა.შ.?

პასუხია შემდეგია: ამგვარი დაფიცება აშკარა ქუფრია. ის, ვინც ამ სიტყვებს იქრაჰის გარეშე იტყვის, ქააფირი გახდება, რადგან ამ ფიცით ტაღუთისგან ნება-სურვილით ჰუქმის მიღების სიტყვას იძლევა. ტაღუთი კი ქააფირების კანონია. ეს მდგომარეობა არ არის მსგავსი მდგომარეობისა, როდესაც რიდდეთ ქვეყნებში პიროვნების მიმართ იძულებით ქუფრ კანონებს განახორციელებენ. მოქალაქეობის მიღების შემდეგ მისთვის ან მისი ბავშვებისთვის ქააფირების ჯარში გაწევრიანებისა და ომში მათთან ერთად ბრძლის ვალდებულებაც იბადება, რაც ქუფრია: „4/76. რომელთაც იწამეს, იბრძვიან ალლაჰის გზაზე; ხოლო რომელთაც უარყვეს, იბრძვიან ტაღუთის (1) (ეშმაკის გზაზე) გზაზე.“

მოკლედ, რომ ვთქვათ ამგვარი ფიცი ქუფრია.

კითვხვის დამსმელმა შემდეგ თქვა: „ვინც ეს ჰუქმი იცის და იტყვის, რომ 5 წუთით ქააფირი გავხდები შემდეგ კი მოვინანეობო, მაშინ მდგომარეობა როგორი იქნება?“

ასეთი პასუხი გავეცი: „თუ ეგრე იტყვის, ფიციც რომ არ დადოს, მისი ამგვარი სიტყვების გამო ქუფრში აღმოჩნდება, რადგან სწავლულებმა ერთხმიანი აზრით თქვეს, რომ ის, ვინც სამომავლოდ ქუფრში ჩავარდნას განიზრახავს, განზრახვისთანავე ქუფრში აღმოჩნდება. თაქფირის წესის განმარტების დროს, ნაწარმოებიდან, რომლის სახელწოდებაა „ქიფააიეთუ’ლ-აიაარ“-ში გადმოვეცით: „ვინც იტყვის ‘თუ ჩემი შვილი მოკვდება ებრაელი გავხდები’ ან ‘ქრისტიანი გავხდები’, მაშინ ის იმავე წამს ქააფირი გახდება.“[7]

ასევე, საიდან იცის მან, რომ მონანიებამდე უნდა იცოცხლოს? მისი სიკვდილი ან იმ დროს ჭკუიდან გადასვლა და მონანიების შესაძლებლობის დაკარგვა შესაძლებელია. ალლაჰი ბრძანებს:

„3/54. (იუდეველებმა) მოიგონეს ხრიკი (ღისას წინააღმდეგ) და ალლაჰმა ხრიკი მათი ჰქმნა ამაოდ. უეჭველად, ალლაჰი უმარჯვესია ხრიკის მომგონთადმი!“

„16/45. ნუთუ უკვე დარწმუნდნენ, რომელნიც ბოროტებას ხლართავენ, რომ ალლაჰი არ მოაქცევთ მათ მიწის ქვეშ ან არ აწევთ მათ სასჯელს იქიდან, საიდანაც არ მოელიან?“

მოკლედ, ამგვარ ფიცზე დაკავშირებული მოქალაქეობის მიღება დასაშვები არ არის. შეიხ ჰამედ იბნ ათიქ ან-ნაჯდი-მ თქვა: „მათი ჰუქმისა და ძალადობის გარეშე, ლიდერობის ან ქონების სურვილით, სამშობლოზე ან ოჯახზე დამოკიდებულების ან სამომავლოდ რაიმეს მიმართ შიშის გამო შინაგანად წინააღმდეგობასთან ერთად გარეგნულად მათთან (ქააფირებთან) კავშირი თუ აქვს მურთადი გახდება. შინაგანად მას ეს რომ არ მოსწონს, არაფერს ცვლის და სარგებელს ვერ მოუტანს. ეს პიროვნება ალლაჰის შემდეგი სიტყვების ქვეშ მოექცევა:

„16/107. აი ეს იმიტომ, რომ მათ ძალიან შეუყვარდათ ამქვეყნიური ცხოვრება იმქვეყნიურ ცხოვრებასთან შედარებით. და, უეჭველად, ალლაჰი არ დაადგენს ჭეშმარიტ გზაზე ურწმუნო ხალხს!“[8]

შეიხულ-ისლამ მუჰამმედ იბნ აბდულვაჰჰაბ-მა თქვა: „ქვეყნებში და საცხოვრებელ ადგილებში მათ ერთად (ქააფირებთან ერთად) მეგობრობა, მათ ერთად ბრძოლაში წასვლა და მსგავსი ქმედებების შემსრულებელი ქუფრით დადანაშაულდება. როგორც აიათშია გადმოცემული: ‘5/51. ჰეი თქვენ, რომელთაც ირწმუნეთ! იუდეველნი და ქრისტიანნი არ აიყვანოთ მეგობრებად. ისინი მხოლოდ ერთმანეთის მეგობრები არიან. და რომელი თქვენგანიც გადაიხრება მათკენ, უეჭველად, ის იმათგანია. უეჭველად, ალლაჰი ჭეშმარიტ გზას არ დაადგენს ცოდვილ ხალხს!’.“[9]

უკეთ ალლაჰმა უწყის.

ე) სწავლულთა დიდმა ნაწილმა მოუწონრად მიიჩნია ქააფირების ქვეყანაში მუბაჰი მიზეზის გამო წასულის მიერ იმ ქვეყანაში დაქორწინებას. თუმცა, მრუშობის თუ შეეშინდება, მაშინ უნდა ეცადოს რომ მუსლიმ ქალზე იქორწინოს. თუ მუსლიმი არ არის მაშინ აჰლი ქითაბის ქალზე. ასევე, თუ შიში ექნება, რომ დაბადებული ბავშვი ქააფირების რელიგიაზე გაიზრდება და მათი ზნეობით შეიმკობა, მაშინ ბავშვის გაჩენას უნდა დააბრკოლოს.“[10]

ის, რასაც სალაფები და სწავლულები შიშობდნენ, რეალურ ფაქტებზეა დაფუძნებული: ქააფირების კანონები ქალებსა და ბავშვებს ისეთ თავისუფლებას ანიჭებს, რაც მათ ისლამურ სტილზე აღზრდა-განვითარებას უშლის ხელს. მუსლიმი მეუღლე ქვეყნის დატოვებას თუ მოისურვებს, ქალს მისცეს უფლება რომ ბავშვები თან დაიტოვოს.

ვიცი მუსლიმი კაცის ამბავის შესახებ, რომელსაც ცოლად ქრისტიანი ქალი ჰყავდა. გარდაცვალების შემდეგ ქალმა მისი სამი შვილი ქრისტიანად აქცია. გარდაცვლილი ქმრის ოჯახის წევრებმა, იმის გამო რომ ამერიკიდან შორს ცხოვრობდნენ, ვერ მოახერხეს ბავშვების გადარჩენა.

ვ) ქააფირებისგან უსაფრთხოების გარანტიის მიღების შემდეგ, მათ ქვეყანაში შესული მუსლიმის მიერ მათი ქონებისა და სიცოცხლის ხელყოფა ჰალალი არ არის:

„17/34…და აღასრულეთ აღთქმა. უეჭველად, აღთქმა პასუხისმგებლობაა!”

აბუ’ლ-ყასიმ ალ ჰირაქი „მუჰთასარში“ ამბობს: „მტრის მიწაზე უსაფრთხოების გარანტიით ვინც შევა, ქონების საკითხში მათ არ უღალატებს და პროცენტით არ ივაჭრებს.“ იბნ ყუდამა განმარტებაში ამბობს: „რაც შეეხება დარულ-ჰარბში პროცენტის ჰარამობას, ამაზე უკვე ვისაუბრეთ. ალლაჰის სიტყვები „პროცენტი ჰარამია“, აიათები და ჰადისები რომლებიც პროცენტის ჰარამობაზე მიუთითებს ზოგადია, ყოველ დროსა და ადგილს მოიცავს. მათ მიმართ ღალატი ჰარამია, რადგან მათ ქვეყანაში შემსვლელს უსაფრთხოების გარანტია მიეცა იმ პირობით რომ მათ არ უღალატებს. ასევე, თვითონაც ნდობის გარანტიას აძლევს. სიტყვით რომც არ თქვას, მნიშვნელობა იგივეა. ამის მსგავსად, მათგან მოსული ჩვენთან, რომელსაც უსაფრთხოების გარანტია მიეცემა, თუ გვიღალატებს, ნიშნავს იმას, რომ შეთანხმება დაარღვია. აქედან გამომდინარე, მათ ქვეყანაში უსაფრთხოების გარანტიით შემსვლელი მუსლიმისთვის მათ მიმართ ღალატი ჰალალი არ არის. წინააღმდეგ შემთხვევაში მისი ქმედება შეთანხმების საწინააღმდეგო იქნება. ჩვენს რელიგიაში კი, შეთანხმების საწინააღმდეგოდ მოქცევა სწორი არ არის. ალლაჰის შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) თქვა: „მუსლიმანები თავიანთ სიტყვებს ასრულებენ.“

მუსლიმი მათ თუ უღალატებს, რამეს მოიპარავს ან ვალს დაიდებს, მისთვის ვააჯიბია უკან დაუბრუნოს მფლობელს, ის რაც წაართვა. მფლობელები თუ უსაფრთხოების გარანტიით ან რწმენით დარულ-ისლამში გადმოსახლდებიან მითვისებულს უკან დაიბრუნებენ. თუ არადა, მუსლიმმა ჰარამი ფორმით რაც მოიპოვა, გაუგზავნის იქ სადაც არიან. როგორც მუსლიმის ქონება უნდა დაბრუნდეს, ასევე ამის დაბრუნებაც საჭიროა.“[11]

---

[1] ას-საილუ’ლ-ჯარრაჰ, 4/576;

[2] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ 10/513-515 და ნეილუ’ლ-ავთარ 8/176-179;

[3] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ, 3/192 და 10/527; ფეთხუ’ლ-ბარი 2/568 და 4/76;

[4] მანამდე არ იყო მუსლიმი

[5] ბუხარი, 5286;

[6] ნეილუ’ლ-ევთარ, 8/157 და ას-სიიერუ’ლ-ქებირ, 5/2286;

[7] ქიფააიეთუ’ლ-აიაარ: 2/123;

[8] მეჯმუათუ’თ-თავჰიდ, ბეიანუ’ნ-ნეჯათი ვე’ლ-ფიქააქი მინ მუვაალაათი’ლ-მურთედდიინე ვე ეჰლი’ლ-იშრაქ“, გვ:418;

[9] მეჯმუათუ’თ-თავჰიდ, ესვააყუ ურა’ლ-იმან, გვ: 175;

[10] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ: 10/512, ას-სიიერუ’ლ-ქებირ: 5/1838 და აჰქამუ ეჰლი’ზ ზიმმა: 2/431;

[11] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ: 10/515-516;

კითხვის გაგრძელება