შავქანი
(რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს: „უნდა ვიცოდეთ, რომ დარულ-ისლამისა და დარულ-ქუფრის ტერმინებთან
თამაში სარგებლის მომტანი არ არის. დარულ-ჰარბის შესახებ უკვე ვისაუბრეთ. დარულ-ჰარბში
მცხოვრები ქააფირის სისხლი და ქონება მანამ
მუბაჰია, სანამ რომელიმე მუსლიმანის მიერ ის (ქააფირი) არ იქნება შეფარებული. ხოლო,
მუსლიმანის სისხლი და ქონება, დარულ-ჰარბი იქნება თუ სხვა რომელიმე ადგილას, მნიშვნელობა
არ აქვს... ისლამიდან გამომდინარე უსაფრთხოების ქვეშაა.“[1]
შავქანის
ამ სიტყვების მიუხედავად, არსებობს ჰუქმები, რომლებიც ქვეყნებს შორის განსხვავებულობას
წარმოქნის. ხსენებული ჰუქმებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი ორია: ჰიჯრათისა და ჯიჰადის
ჰუქმები. ზოგიერთი მათგანი შეგვიძლია შემდეგნაირად გადმოვცეთ:
1- შესაძლებლობის არსებობის შემთხვევაში
დარულ-ქუფრიდან დარულ-ისლამში გადასახლების (ჰიჯრათის) ვააჯიბობა (აუცილებლობა)
მსგავსად
დღევანდელი დღისა და პერიოდისა, რა დროსაც მუსლიმებმა ეთიოპიაში ჰიჯრათი შეასრულეს.
დედამიწაზე დარულ-ისლამი თუ არ მოიძებნება, ჰიჯრათი განხორციელდება უფრო სანდო და ნაკლებად
საფრთხის შემცველ დარულ-ქუფრში. ჰიჯრათის ვააჯიბობის შესახებ არგუმენტები უკვე გადმოვეცით.[2]
ჰიჯრათის
ვააჯიბობას თან ახლავს ზოგიერთი ჰუქმები:
ა)
ქალი, რომელიც დარულ-ქუფრიდან ჰიჯრათს ასრულებს, გინდ ადრე ქააფირობის დროს მუსლიმანი
იყოს, გინდ ქააფირების ტყვეობიდან გადარჩენილი მუსლიმანი იყოს, მოგზაურობისთვის (ჰიჯრათისთვის)
თანამგზავრის (მაჰრემის) ყოლის ვააჯიბობა აღარ ექნება. თუ მაჰრემის ნახვა რთულია, მაშინ
მის გარეშე დარულ-ქუფრიდან წასვლა შეუძლია, რადგან ქააფირებთან დარჩენა უფრო საზიანოა,
ვიდრე თანამგზავრის გარეშე გადასახლება. ორი ზიანიდან ყველაზე დიდი ზიანის თავიდან
აცილების მიზნით, პატარა ზიანი უნდა იქნას არჩეული.[3]
ბ)
ამ ჰუქმებს შორისაა ქალის მენსტრუაციის პერიოდის შესახებ ჰუქმი, რომელიც ეხება დარულ-ჰარბში
მცხოვრებ ჰიჯრათის შემსრულებელ გამუსლიმანებულ[4] ქალს, რომლის ქმარიც ქააფირად
დარჩა. ასეთ დროს მენსტრუაციის ვადის გასვლის შემდეგ მუსლიმ კაცზე ქორწინება შეუძლია.
ამის არგუმენტია იბნ აბბასის მიერ გადმოცემული შემდეგი ჰადისი: „ქალი, რომელიც დარულ-ჰარბიდან
ჰიჯრათს ასრულებს, მანამდე ვერ დაქორწინდება, სანამ მესტრუაციის პერიოდი არ გაივლის.
გასუფთავების შემდეგ მისთვის ნიქაჰი ჰალალია. ხოლო, ახალ ნიქაჰამდე მისი ქმარიც თუ
ჰიჯრათს შეასრულებს, მაშინ ქმარს დაუბრუნდება.“[5] ეს ხსნის ალლაჰის შემდეგ სიტყვებს:
„60/10.
ჰეი თქვენ, რომელთაც ირწმუნეთ! როცა მოვლენ თქვენთან მორწმუნე გადმოსახლებული ქალები,
მაშინ გამოსცადეთ ისინი. ალლაჰი უკეთ უწყის მათ რწმენას. ხოლო თუ დარწმუნდით, რომ მორწმუნენი
არიან, მაშინ არ მიუბრუნოთ ისინი ურჯულოებს. არ არიან ისინი (1) (ქალები) ნებადართული
მათთვის და არც ისინი (2) (ურწმუნო კაცები) არიან ნებადართული მათთვის. მიეცით მათ
იგი, რაც მათ (ქმრებს) დაუხარჯავთ. და ცოდვად არ გექმნეთ, რომ ცოლად შეირთოთ ისინი,
როცა მიაგებთ მათ თავიანთ ურვადთ.“
გ)
ქააფირების მონობაში მყოფი გამუსლიმანებული პირი ჰიჯრათს თუ შეასრულებს, ის თავისუფალი
გახდება. იბნ აბბასის მიერ გადმოცემულ ჰადისშია: „მონა ან ჯარიია, მათგან განშორებით
ჰიჯრათს თუ შეასრულებს, მაშინ ისინი თავისუფალნი იქნებიან. რაც მუჰაჯირებს ეხებათ,
იგივე შეეხებათ მათაც.“ ამის მაგალითია ჰუნაინის ლაშქრობის დროს, შუამავალმა (სალლალლაჰუ
‘ალეიჰი ვა სალლამ) ალყა როდესაც შემოარტყა, ტაიფის ციხიდან გამოქცეული აბუ ბაქარა
ნეფი იბნუ’ლ-ჰარისი. მისი ისტორია გადმოცემულია ბუხარის იმ ნაწილში, სადაც ტაიფ-ის
ბრძოლაა გადმოცემული.[6]
დ)
ასევე, ამ ჰუქმებს შორისაა - აუცილებლობის გარდა მუსლიმის დარულ-ჰარბში წასვლა და იქ
დარჩენის ჰარამობაც, რადგან დარულ-ჰარბში ყოფნის დროს გამუსლიმანებულისთვის იქიდან
გადასახლება ვააჯიბი გახდება. მუსლიმს შეუძლია წასვლა დარულ-ჰარბში ვაჭრობის მიზნით
ან მკურნალობის მიზნით, აუცილებელი მდგომარეობის საფუძველზე. ალლაჰი ქააფირებს შორის
მცხოვრებლების შესახებ ამბობს: „განა არ იყო ალლაჰის მიწა იმდენად ვრცელი, რომ სხვაგან
გადასახლებულიყავით?“.
ქააფირებს
შორის ცხოვრება, რელიგიაში ფითნის გამომწვევი მიზეზებიდან ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზია. იბნ თეიმიიე ნაწარმოებში, რომლის
სახელწოდებაა „იქთიდაუ’ს სირატი’ლ მუსთაყიმ“-ში განმარტავს ქააფირებთან ცხოვრების უარყოფით
მხარეებს. მათ შორისაა ის, რომ შინაგანად თუ გარეგნულად მათზე მიმსგავსება და მათი
ზნეობის გადმოღებას აქვს ადგილი. ზოგიერთმა სწავლულმა ქააფირის ჰუქმი მიანიჭა მას,
ვინც დარულ-ქუფრში ცხოვრება განიზრახა, მიზეზად კი დაასახელეს ის, რომ მათი ქმედება
ქააფირების კანონების მათ მიმართ დაკანონების სურვილზე მიუთითებდა. ეს კი, ნება-სურვილით
ტაღუთისგან ჰუქმის მიღებაა. ყოველივე ამის გამო, დარულ-ქუფრში წამსვლელ მუსლიმს განზრახვაში
უნდა ჰქონდეს, რომ იქ არ დარჩება და შესაძლებლობისთანავე მიატოვებს მას. დღესდღეობით
ევროპაში, ამერიკაში და მსგავს ქუფრ ქვეყნებში მოგზაურობა და წასვლა ყოველგვარი აუცილებლობის
გარეშე გავრცელებული რამაა. არაბეთის ქვეყნებში ან ისლამის ქვეყნებში, რომლებიც რიდდეთის
ქვეყნები არიან, მათთან ცხოვრება უფრო მისაღებია და სასარგებლო, ვიდრე ასლი ქუფრის
ქვეყნებში. მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ქვეყანა დარულ-ქუფრია, ზიანის მხრივ ერთი მეორესგან
განსხვავებულია.
ასლი
ქუფრი ქვეყნის მოქალაქეობის მიღების შესახებ ასეთი კითხვა დაისვა: კონკრეტული პირობების
შესრულების შემდეგ მათ ქვეყანაში მცხოვრები მუსლიმისთვის გაჩნდება მოქალაქეობის აღების
უფლება. როგორი იქნება მდგომარეობა თუ ეს პიროვნება მოქალაქეობას ვერ მიიღებს მანამ,
სანამ არ დაიფიცება, რომ სახელმწიფოს ერთგული იქნება, კანონებს დაემორჩილება და მხარს
დაუჭერს მას, ზიანს არ მიაყენებს და ა.შ.?
პასუხია
შემდეგია: ამგვარი დაფიცება აშკარა ქუფრია. ის, ვინც ამ სიტყვებს იქრაჰის გარეშე იტყვის,
ქააფირი გახდება, რადგან ამ ფიცით ტაღუთისგან ნება-სურვილით ჰუქმის მიღების სიტყვას
იძლევა. ტაღუთი კი ქააფირების კანონია. ეს მდგომარეობა არ არის მსგავსი მდგომარეობისა,
როდესაც რიდდეთ ქვეყნებში პიროვნების მიმართ იძულებით ქუფრ კანონებს განახორციელებენ.
მოქალაქეობის მიღების შემდეგ მისთვის ან მისი ბავშვებისთვის ქააფირების ჯარში გაწევრიანებისა
და ომში მათთან ერთად ბრძლის ვალდებულებაც იბადება, რაც ქუფრია: „4/76. რომელთაც
იწამეს, იბრძვიან ალლაჰის გზაზე; ხოლო რომელთაც უარყვეს, იბრძვიან ტაღუთის (1) (ეშმაკის
გზაზე) გზაზე.“
მოკლედ,
რომ ვთქვათ ამგვარი ფიცი ქუფრია.
კითვხვის
დამსმელმა შემდეგ თქვა: „ვინც ეს ჰუქმი იცის და იტყვის, რომ 5 წუთით ქააფირი გავხდები
შემდეგ კი მოვინანეობო, მაშინ მდგომარეობა როგორი იქნება?“
ასეთი
პასუხი გავეცი: „თუ ეგრე იტყვის, ფიციც რომ არ დადოს, მისი ამგვარი სიტყვების გამო
ქუფრში აღმოჩნდება, რადგან სწავლულებმა ერთხმიანი აზრით თქვეს, რომ ის, ვინც სამომავლოდ
ქუფრში ჩავარდნას განიზრახავს, განზრახვისთანავე ქუფრში აღმოჩნდება. თაქფირის წესის
განმარტების დროს, ნაწარმოებიდან, რომლის სახელწოდებაა „ქიფააიეთუ’ლ-აიაარ“-ში გადმოვეცით:
„ვინც იტყვის ‘თუ ჩემი შვილი მოკვდება ებრაელი გავხდები’ ან ‘ქრისტიანი გავხდები’,
მაშინ ის იმავე წამს ქააფირი გახდება.“[7]
ასევე,
საიდან იცის მან, რომ მონანიებამდე უნდა იცოცხლოს? მისი სიკვდილი ან იმ დროს ჭკუიდან
გადასვლა და მონანიების შესაძლებლობის დაკარგვა შესაძლებელია. ალლაჰი ბრძანებს:
„3/54.
(იუდეველებმა) მოიგონეს ხრიკი (ღისას წინააღმდეგ) და ალლაჰმა ხრიკი მათი ჰქმნა ამაოდ.
უეჭველად, ალლაჰი უმარჯვესია ხრიკის მომგონთადმი!“
„16/45.
ნუთუ უკვე დარწმუნდნენ, რომელნიც ბოროტებას ხლართავენ, რომ ალლაჰი არ მოაქცევთ მათ
მიწის ქვეშ ან არ აწევთ მათ სასჯელს იქიდან, საიდანაც არ მოელიან?“
მოკლედ,
ამგვარ ფიცზე დაკავშირებული მოქალაქეობის მიღება დასაშვები არ არის. შეიხ ჰამედ იბნ
ათიქ ან-ნაჯდი-მ თქვა: „მათი ჰუქმისა და ძალადობის გარეშე, ლიდერობის ან ქონების სურვილით,
სამშობლოზე ან ოჯახზე დამოკიდებულების ან სამომავლოდ რაიმეს მიმართ შიშის გამო შინაგანად
წინააღმდეგობასთან ერთად გარეგნულად მათთან (ქააფირებთან) კავშირი თუ აქვს მურთადი
გახდება. შინაგანად მას ეს რომ არ მოსწონს, არაფერს ცვლის და სარგებელს ვერ მოუტანს.
ეს პიროვნება ალლაჰის შემდეგი სიტყვების ქვეშ მოექცევა:
„16/107.
აი ეს იმიტომ, რომ მათ ძალიან შეუყვარდათ ამქვეყნიური ცხოვრება იმქვეყნიურ ცხოვრებასთან
შედარებით. და, უეჭველად, ალლაჰი არ დაადგენს ჭეშმარიტ გზაზე ურწმუნო ხალხს!“[8]
შეიხულ-ისლამ
მუჰამმედ იბნ აბდულვაჰჰაბ-მა თქვა: „ქვეყნებში და საცხოვრებელ ადგილებში მათ ერთად
(ქააფირებთან ერთად) მეგობრობა, მათ ერთად ბრძოლაში წასვლა და მსგავსი ქმედებების შემსრულებელი
ქუფრით დადანაშაულდება. როგორც აიათშია გადმოცემული: ‘5/51. ჰეი თქვენ, რომელთაც
ირწმუნეთ! იუდეველნი და ქრისტიანნი არ აიყვანოთ მეგობრებად. ისინი მხოლოდ ერთმანეთის
მეგობრები არიან. და რომელი თქვენგანიც გადაიხრება მათკენ, უეჭველად, ის იმათგანია.
უეჭველად, ალლაჰი ჭეშმარიტ გზას არ დაადგენს ცოდვილ ხალხს!’.“[9]
უკეთ
ალლაჰმა უწყის.
ე)
სწავლულთა დიდმა ნაწილმა მოუწონრად მიიჩნია ქააფირების ქვეყანაში მუბაჰი მიზეზის გამო
წასულის მიერ იმ ქვეყანაში დაქორწინებას. თუმცა, მრუშობის თუ შეეშინდება, მაშინ უნდა
ეცადოს რომ მუსლიმ ქალზე იქორწინოს. თუ მუსლიმი არ არის მაშინ აჰლი ქითაბის ქალზე.
ასევე, თუ შიში ექნება, რომ დაბადებული ბავშვი ქააფირების რელიგიაზე გაიზრდება და მათი
ზნეობით შეიმკობა, მაშინ ბავშვის გაჩენას უნდა დააბრკოლოს.“[10]
ის,
რასაც სალაფები და სწავლულები შიშობდნენ, რეალურ ფაქტებზეა დაფუძნებული: ქააფირების
კანონები ქალებსა და ბავშვებს ისეთ თავისუფლებას ანიჭებს, რაც მათ ისლამურ სტილზე აღზრდა-განვითარებას
უშლის ხელს. მუსლიმი მეუღლე ქვეყნის დატოვებას თუ მოისურვებს, ქალს მისცეს უფლება რომ
ბავშვები თან დაიტოვოს.
ვიცი
მუსლიმი კაცის ამბავის შესახებ, რომელსაც ცოლად ქრისტიანი ქალი ჰყავდა. გარდაცვალების
შემდეგ ქალმა მისი სამი შვილი ქრისტიანად აქცია. გარდაცვლილი ქმრის ოჯახის წევრებმა,
იმის გამო რომ ამერიკიდან შორს ცხოვრობდნენ, ვერ მოახერხეს ბავშვების გადარჩენა.
ვ)
ქააფირებისგან უსაფრთხოების გარანტიის მიღების შემდეგ, მათ ქვეყანაში შესული მუსლიმის
მიერ მათი ქონებისა და სიცოცხლის ხელყოფა ჰალალი არ არის:
„17/34…და აღასრულეთ
აღთქმა. უეჭველად, აღთქმა პასუხისმგებლობაა!”
აბუ’ლ-ყასიმ
ალ ჰირაქი „მუჰთასარში“ ამბობს: „მტრის მიწაზე უსაფრთხოების გარანტიით ვინც შევა, ქონების
საკითხში მათ არ უღალატებს და პროცენტით არ ივაჭრებს.“ იბნ ყუდამა განმარტებაში ამბობს:
„რაც შეეხება დარულ-ჰარბში პროცენტის ჰარამობას, ამაზე უკვე ვისაუბრეთ. ალლაჰის სიტყვები
„პროცენტი ჰარამია“, აიათები და ჰადისები რომლებიც პროცენტის ჰარამობაზე მიუთითებს
ზოგადია, ყოველ დროსა და ადგილს მოიცავს. მათ მიმართ ღალატი ჰარამია, რადგან მათ ქვეყანაში
შემსვლელს უსაფრთხოების გარანტია მიეცა იმ პირობით რომ მათ არ უღალატებს. ასევე, თვითონაც
ნდობის გარანტიას აძლევს. სიტყვით რომც არ თქვას, მნიშვნელობა იგივეა. ამის მსგავსად,
მათგან მოსული ჩვენთან, რომელსაც უსაფრთხოების გარანტია მიეცემა, თუ გვიღალატებს, ნიშნავს
იმას, რომ შეთანხმება დაარღვია. აქედან გამომდინარე, მათ ქვეყანაში უსაფრთხოების გარანტიით
შემსვლელი მუსლიმისთვის მათ მიმართ ღალატი ჰალალი არ არის. წინააღმდეგ შემთხვევაში
მისი ქმედება შეთანხმების საწინააღმდეგო იქნება. ჩვენს რელიგიაში კი, შეთანხმების საწინააღმდეგოდ
მოქცევა სწორი არ არის. ალლაჰის შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) თქვა:
„მუსლიმანები თავიანთ სიტყვებს ასრულებენ.“
მუსლიმი
მათ თუ უღალატებს, რამეს მოიპარავს ან ვალს დაიდებს, მისთვის ვააჯიბია უკან დაუბრუნოს
მფლობელს, ის რაც წაართვა. მფლობელები თუ უსაფრთხოების გარანტიით ან რწმენით დარულ-ისლამში
გადმოსახლდებიან მითვისებულს უკან დაიბრუნებენ. თუ არადა, მუსლიმმა ჰარამი ფორმით რაც
მოიპოვა, გაუგზავნის იქ სადაც არიან. როგორც მუსლიმის ქონება უნდა დაბრუნდეს, ასევე
ამის დაბრუნებაც საჭიროა.“[11]
[1] ას-საილუ’ლ-ჯარრაჰ, 4/576;
[2] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ 10/513-515 და
ნეილუ’ლ-ავთარ 8/176-179;
[3] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ, 3/192 და
10/527; ფეთხუ’ლ-ბარი 2/568 და 4/76;
[4] მანამდე არ იყო მუსლიმი
[5] ბუხარი, 5286;
[6] ნეილუ’ლ-ევთარ,
8/157 და ას-სიიერუ’ლ-ქებირ, 5/2286;
[7] ქიფააიეთუ’ლ-აიაარ: 2/123;
[8] მეჯმუათუ’თ-თავჰიდ, ბეიანუ’ნ-ნეჯათი ვე’ლ-ფიქააქი
მინ მუვაალაათი’ლ-მურთედდიინე ვე ეჰლი’ლ-იშრაქ“, გვ:418;
[9] მეჯმუათუ’თ-თავჰიდ, ესვააყუ ურა’ლ-იმან, გვ:
175;
[10] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ: 10/512, ას-სიიერუ’ლ-ქებირ:
5/1838 და აჰქამუ ეჰლი’ზ ზიმმა: 2/431;
[11] ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქებირ:
10/515-516;
