შემდეგ, მეორე მუხლისთვის თუ
შესაძლებელია ფეხებზე დაყრდნობით წამოდგება, თუ არადა ხელების დახმარებით. შემდეგ სურა
ფათიჰას და ფათიჰას შემდეგ კი, ყურანიდან წაიკითხავს იმას, რაც ეადვილება. შემდეგ იმოქმედებს
ისე, როგორც პირველი მუხლის შესრულებისას. მეორე მუხლზე არც იფთითაჰ თაქბირი და არც
იფთითაჰის ვედრებას არ წარმოთქვამს, არც ე’უზუს იტყვის, რადგან ნამაზი დასაწყისიდან
დასასრულამდე ერთი მთლიანი ‘იბადეთია (ღვთისმსახურებაა). პირველ მუხლზე ე’უზუს წარმოთქმა
საკმარისია. პირველზე თუ დაავიწყდა, მაშინ მეორე მუხლზე იტყვის.ყოველივე ამის გამო, ყოველ ორ
მუხლზე სურა ფათიჰას შემდეგ საკითხავ დუებში რიგითობის გაუთვალისწინებლობა მექრუჰია[1]. ყოველ მუხლზე ე’უზუს წარმოთქმა
დასაშვებია, თუმცა ახალი ნიათი (განზრახვა) საჭირო აღარ არის.
ნამაზი ორი მუხლისგან თუ შედგება,
როგორიცაა დილის, ჯუმა დ
ა ბაირამის ნამაზები, მაშინ მეორე სეჯდედან თავის წამოსწევის
შემდეგ, მარჯვენა ფეხს სწორად დადგამს, მარცხენას კი დააწვენს და ამგვარ ფორმაში დაჯდება.
მარჯვენა ხელის ყველა თითს მომუჭავს
გარდა საჩვენებელი თითისა. საჩვენებელი თითი თავჰიდზე მიუთითებს. ასევე, უსახელო თითსა
და ნეკა თითს თუ მომუჭავს, ცერა თითით და შუა თითით წრეს თუ გააკეთებს და საჩვენებელ
თითით კი მიუთითებს, მაშინ კარგი იქნება, რადგან შუამავლისგან ეს ორი ფორმა გადმოცემულია.
ყველაზე მისაღები იქნება თუ ზოგჯერ ერთს, ზოგჯერ კი მეორეს შევასრულებთ. მარცხენა ხელს
კი მარცხენა ბარძაყზე დაიწყობს, თითები გაშლილ და მიტყუპებულ მდგომარეობაში. ასევე,
შესაძლებელია მარცხენა ხელის მუხლზე დაწყობა, მარჯვენა ხელი კი ისე როგორც უკვე ვისაუბრეთ.
სუნნეთში ორივე ფორმა არსებობს.
შემდეგ კი, დაჯდომისას თეშეჰჰუდის
დუას წაიკითხავს:
التحيّات لله والصلوات والطيّبات السلام عليك أيها النبيّ ورحمة الله
وبركاته السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين أشهد أن لا إله إلّا الله وأشهد أن
محمّدا عبده ورسوله
“ყველა დიადი ქება, ვედრება
და სამშვენისები ალლაჰისაა. ჰეი შუამავალო, სალამი შენ. ალლაჰის წყალობა და ბარაქა
შენ. სალამი ჩვენ და ალლაჰის მსახურებს. ვამოწმებ, რომ ალლაჰის გარდა ჭეშმარიტი ღვთაება
არ არსებობს და ასევე, ვამოწმებ, რომ მუჰჰამედი, ალლაჰის ყული (მონა-მსახური) და შუამავალია.“[2]
اللَّهُمَّ صَلِّ
عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى
آلِ مُحَمَّدٍ ﴿﴾
كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى
إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ
إِبْرَاهِيم ﴿﴾ إِنَّكَ
حَمِيدٌ مَجِيدٌ
„ჩემო ალლაჰო, ისევე როგორც
იბრაჰიმი და მისი მიმყოლები შეიწყალე, ასევე შეიწყალე მუჰამმედი და მისი მიმყოლნი.
უეჭველად, შენ გეკუთვნის ყოველი ქება-დიდება და შენ უზენაესი ხარ.“
اللَّهُمَّ بَارِكَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ
﴿﴾ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيم ﴿﴾ إِنَّكَ حَمِيدٌ
مَجِيدٌ
„ჩემო ალლაჰო, ისევე როგორც
იბრაჰიმს და მისი მიმყოლებს ბარაქა უწყალობე, ასევე უწყალობე მუჰამმედსა და მის მიმყოლებს.
უეჭველად, შენ გეკუთვნის ყოველი ქება-დიდება და შენ უზენაესი ხარ.“
ოთხ საკითხში ალლაჰზე მიკედლება
სუნნეთია. ამისთვის იტყვის:
„اللَّهمَّ
اِنَّي أَعُوذُ
بِكَ مِن
عَذَابِ جَهَنَّمَ
وَمِنْ عَذَابِ
الْقَبْرِ وَمِنْ
فِتْنَةِ الْمَحْيَا
وَالْمَمَاتِ وَمِنْ
شَرَّ فِتْنَةِ
الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ“
„ჩემო ალლაჰო, ჯოჯოხეთის ცეცხლისგან,
საფლავის სასჯელისგან, სიცოცხლისა და სიკვდილის ფითნასგან და დეჯჯალის ფითნესგან შენ
შემოგეკედლები.“[3]
შემდეგ კი, ამქვეყნიური და იმქვეყნიური
სიკეთეებისგან ალლაჰს ვედრებას აღუვლენს. დედაზე, მამაზე და სხვა მუსლიმანების მიმართ
დუის შესრულებაში პრობლემა არ არის. შესრულებული ნამაზი ფარძი იქნება თუ ნაფილე, მნიშვნელობა
არ აქვს. ამის შემდეგ, ჯერ მარჯვენა მხარეს, შემდეგ კი მარცხენა მხარეს სელამს მისცემს
„ას-სალამუ ‘ალეიქუმ ვე რაჰმეთულლაჰ...“ ამ სიტყვების ენით წარმოთქმასთან ერთად, გულითაც
დაამოწმებს.
თეშეჰჰუდის შესრულების დროს საჩვენებელი თითით
აჩვენებს. დუის განმავლობაში კი აამოძრავებს. ამით ის ალლაჰის უზენაესობაზე მიუთითებს.
ამის მიხედვით, „ეთ-თაჰიიათუ ლილლაჰი ვე’ს-სალავათუ ვე’ტ-ტაიიბაათ“-ის დროს საჩვენებელს
არ გააკეთებს. „ეს-სელამუ ‘ალეიქე ეიიუჰე’ნ-ნებიიუ“-ს, „ეს-სელამუ ‘ალეინა ვე ‘ალა
‘იბადილლაჰ’ის-სალიჰინ“-ის, „ალლაჰუმმე სალლი ‘ალა მუჰამმედ“-ის, „ალლაჰუმმე ბარიქ
‘ალა მუჰამმედინ...“-ის, „ე’უზუ ბულლაჰი მინ ‘აზაბი ჯეჰენნემ“-ის, „ვე მინ ‘აზაბი’ლ-ყაბრ“-ის,
„ვე მინ ფითნეთი’ლ-მაჰიია ვე’ლ-მემათ“-ის, „ვე მინ ფითნეთი’ლ მესიჰი’დ-დეჯჯალ“-ის წარმოთქმის
დროს მიუთითებს. ხოლო, „ეშჰედუ ენლა ილაჰა ილლალლაჰ“-ის დროს არ მიუთითებს.
თეშეჰჰუდის შესრულების რამოდენიმე
ფორმა არსებობს. ამიტომ იმისათვის, რომ ჩვენი გული მშვიდად იყოს და ჩვენც სუნნეთის
შესრულება ჩაგვეთვალოს, საჭიროა რომ ზოგჯერ ერთი ფორმა შევასრულოთ, ზოგჯერ კი მეორე.
თუ ნამაზი მაღრიბის მსგავსად
სამ მუხლიანი ან ზუხრის, ‘ასრის და ‘იშას მსგავსად ოთხ მუხლიანია, მაშინ თეშეჰჰუდის
პირველ ნაწილს წაიკითხავს. ეს კი მოიცავს „ეშჰედუ ენ ლაა ილაჰა ილლალლაჰ ვე ეშჰედუ
ენნე მუჰამმედენ ‘აბდუჰუ ვე რესუულუჰ“-ის ჩათვლით ნაწილს. ზოგიერთი სწავლულის მიხედვით,
ამასთან ერთად შუამავალზე სალამის მიძღვნაც საჭიროა.
შემდეგ კი, ფეხებზე დაყრდნობით წამოდგება, ხელებს
მხრების ან ყურის დონეზე წამოსწევს და „ალლაჰუ აქბარ“-ს იტყვის. შემდეგ ხელებს, როგორც
უკვე წინათ ვახსენეთ მკერდზე დაიწყობს და მხოლოდ სურა ფათიჰას წაიკითხავს. ხოლო, შუადღის
ნამაზის (ზუხრის) მე-3 და მე-4 მუხლზე სურა ფათიჰას შემდეგ ზოგჯერ რაიმე რომ წაიკითხოს,
პრობლემა არ იქნება, რადგან შუამავლისგან ამგვარი რამ გადმოცემულია. აბუ საიდ-ისგან
(რადიალლაჰუ ‘ანჰ) გადმოცემული ჰადისი[4] ამაზე მიანიშნებს. შემდეგ კი,
საღამოს ნამაზის (მაღრიბის) მესამე მუხლის, შუადღის (ზუხრის), სამხრობის (‘ასრის) და
შუაღამის (‘იშას) მე-4 მუხლების ბოლოს თეშეჰჰუდს შეასრულებს, როგორც უკვე განვმარტეთ.
შემდეგ, „ას სალამუ ‘ალეიქუმ ვა რაჰმეთულლაჰ“-ს იტყვის და მარჯვენა მხარეს სალამს მისცემს,
იგივეს წარმოთქვამს მარცხენა მხარეს სალამის მიცემის დროსაც. ზოგიერთი სწავლულის მიხედვით,
ორივე მხარეს სალამის მიცემისას „ვა ბარაქათუჰუ“-ს დამატება შეიძლება. ამის არგუმენტი
აბუ დავუდის მიერ გადმოცემული ჰადისია[5]. ჰაფიზ იბნ ჰაჯერი ამბობს:
„იბნ ჰიბბანის სახიხში, იბნ მესუდის მიერ გადმოცემულ ჰადისში სიტყვები ‘ვა ბარაქათუჰუ’
მყარია. ასეა იბნ მაჯეშიც და აბუ დავუდშიც...“[6]
ღამის ნამაზის (მაღრიბის) მე-3
მუხლი, შუადღის (ზუხრის) და სამხრობის (‘ასრის) ბოლო ორი მუხლზე მხოლოდ სურა ფათიჰას
წაიკითხავს და ხმამაღლა შესასრულებელი ნამაზი, რომც იყოს მათი წარმოთქმა ხმამაღლა არ
ხდება.
ყოველი ნამაზის ბოლოს თეშეჰჰუდისთვის
დაჯდომა სუნნეთია. დაჯდომის სამი ფორმა არსებობს, ისე როგორც სურათზეა მოცემული. ზოგჯერ
ერთი ზოგჯერ კი მეორეს გაკეთება კარგია.
ყოველი ეს ჰუქმები კაცისა თუ
ქალისთვის ერთია. თუმცა, ქალისთვის ტანსაცმლით შესამოსი ადგილები და საკითხავი საკითხების
მსგავსი ზოგიერთი რამ, კაცისგან განსხვავებულია. კაცი ხმამაღლა შესასრულებელი ნამაზების
შესრულების დროს ხმამაღლა წაიკითხავს. ქალისთვის კი სუნნეთი ისაა, რომ ჩუმად წაიკითხოს.
სალამის მიცემის შემდეგ შესასრულებელი
ზიქრები:
„ესტაღფირულლაჰ“-ს სამჯერ თქმით
ალლაჰისგან პატიებას ითხოვს, რის შემდეგაც წაიკითხავს:
اللهم أنت السلام، ومنك السلام، تباركت يا ذا الجلال والإكرام
„ჩემო ალლაჰო! შენ ‘სელამ’[7]-ი ხარ, სელამეთი შეთანაა. ჰეი
‘ჯელალ’[8]-ისა და ‘იქრამ’[9]-ის მფლობელო! შენ უზენაესთა
უზენაესი ხარ.“[10]
لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد، وهو على كل شيءٍ قدير، لا حول ولا قوة إلا بالله، لا إله إلا الله ولا نعبد إلا إياه، له النعمة وله الفضل، وله الثناء الحسن، لا إله إلا الله مخلصين له الدين، ولو كره الكافرون
„არ არსებობს ჭეშმარიტი ღვთაება
გარდა ალლაჰისა. ის ერთადერთია და არ ჰყავს თანაზიარი. მმართველობა და დიდება მისია.
მას ძალუძს ყველაფერი. ძალა და დიდება მხოლოდ ალლაჰისაა. არ არსებობს ჭეშმარიტი ღვთაება
გარდა ალლაჰისა. მხოლოდ მას ვეთაყვანებით. წყალობა მისია, სარგებელი მისია. კარგი შექება
მისია. არ არსებობს ჭეშმარიტი ღვთაება გარდა ალლაჰისა. ქააფირებს რომც არ მოეწონოთ,
მხოლოდ მას ვეთაყვანებით.“[11]
შემდეგ, 33-ჯერ იტყვის „სუბჰაანალლაჰ“
- ალლაჰი შორსააა ყოველგვარი ნაკლოვანებებისგან, „ალჰამდულილლაჰ“ - ჰამდი (სამადლობელო
სიტყვა) სრულიად ალლაჰისაა, „ალლაჰუ აქბარ“ - ალლაჰი დიადია.
سبحان لله* الحمدالله*الله اكبر
ამის შემდეგ კი იტყვის:
لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك، وله الحمد، وهو على كل شيءٍ قدير،
„არ არსებობს ჭეშმარიტი ღვთაება
გარდა ალლაჰისა. ის ერთადერთია და არ ჰყავს თანაზიარი. ძალაუფლება მის ხელთაა. დიდება
მისია. მას ძალუძს ყველაფერი.“[12]
შემდეგ კი, აიათა’ლ ქურსს, სურა
იჰლას, ფელეყსა და ნასს წაიკითხავს.
ამ ყველაფერს ყოველი ნამაზის
შემდეგ წაიკითხავს.
[1] აკრძალული არ არის, თუმცა მოუწონარია.
[2] მუსლიმ, 1/302, ჰადისის N: 402
[3] ბუხარი, მუსლიმი
[4] მუსლიმ, 1/334, ჰადისის N:452.
[5] აბუ დავუდ, 1/607, ჰადისის N: 997.
[6] იბნ ჰაჯერ, თელჰისუ’ლ-ჰაბიირ, 1/271, ჰადისის N: 420.
[7] ყოველი ცუდისგან გადამრჩენელი, მეთვალყურე და მეპატრონე.
[8] სახელ-თვისებები, რომლებიც ალლაჰის რისხვასა და სასჯელზე მიუთითებს.
[9] თავაზიანი, გულუხვი და მსგავსი.
[10] მუსლიმ
[11] მუსლიმ
[12] მუსლიმ
