5.0: რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულება მოპირდაპირე მხარის თვალსაზრისით

 ეს ნაწილი ორ საკითხს მოიცავს:

1.    ზომიერება მოპირდაპირე მხარის მიმართ რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულებაში

2.    ზომიერება ცოდნის მიღების შესაძლებლობაში (ალ-თემექქუნ)

ზომიერება მოპირდაპირე მხარის მიმართ რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულებაში

ჰუჯჯათის შემსრულებლის და მოპირდაპირე მხარის ვალდებულებები ერთმანეთისგან განსხვავდება. ჰუჯჯათის შემსრულებლის ნიშან-თვისებებისა და მისთვის ვაჯიბი (სავალდებულო) საქმეების შესახებ წინა ნაწილში ვისაუბრეთ. რაც შეეხება მოპირდება მხარეს, ვისთანაც ჰუჯჯათი აღწევს: მსგავსი პიროვნებისთვის საპატიო მდგომარეობა აღარ იარსებებს და ასევე, მის მიმართ ჰუჯჯათი შესრულებულად ჩაითვლება თუ მას ჰუჯჯათის მიღების შესაძლებლობა ექნება. არ არის საჭირო (აუცილებელი), რომ ჰუჯჯათი მასთან სრული მნიშვნელობით (ფიზიკურად) მივიდეს.

„16/43... თუ თქვენ არ იცით, მაშ, ჰკითხეთ მცოდნეებს.“

ასევე, შუამავლის შემდეგი სიტყვა: „ცოდნის მიღება ყოველი მუსლიმანისთვის ფარძია.“

ცოდნის მიღების შესაძლებლობის არსებობის თვალსაზრისით, საჭიროა ორი საკითხის დაკონკრეტება: 1. ცოდნის მიღების შესაძლებლობის პირობები და 2. ცოდნის მიღების შესაძლებლობის მქონე პირისთვის დასაშვები/ნებადართული მდგომარეობები.

ა) ცოდნის მიღების შესაძლებლობის პირობები

ორი პირობა არსებობს:

1-   პასუხისმგებელი პირის[1] თვალსაზრისით: ცოდნის მიღება-გაგებისთვის დაბრკოლება არ უნდა არსებობდეს. მაგალითად: ცოდნის გაგება-გააზრებისთვის პიროვნებას სმენა და გონებრიობა უნდა გააჩნდეს. ასევე, არსებულ ადგილას ან ქვეყანაში ცოდნასთან მიღწევა მისთვის შეუძლებელი არ უნდა იყოს. ამ შემთხვევაში პირობა (სმენისა და გონება) თუ გაუქმდება ან პიროვნებას ცოდნასთან მიღწევა ფიზიკურად თუ არ შეეძლება, მაშინ ეს ნიშნავს იმას, რომ ამ ადამიანს ცოდნის მიღებისთვის საკმარისი შესაძლებლობა არ გააჩნია.

2-   რისალეთ ჰუჯჯათის (შარიათული ცოდნის) კუთხით: ცოდნის მიღების შესაძლებლობის არსებობა პირობაა, რაც გულისხმობს იმას, რომ პასუხისმგებელ პირს ცოდნასთან მიღწევა და მისი მოპოვება შეუძლია. ამ პირობის შესრულების შემდეგ, პასუხისმგებელი პირისთვის სხვადასხვა მდგომარეობები წარმოიშობა, რის შესახებაც ვისაუბრებთ.

პასუხისმგებელი პირისთვის ცოდნის მიღების შესაძლებლობის ქონის პირობა (ანუ მას ცოდნის მიღების შესაძლებლობა თუ არ გააჩნია) თუ არ შესრულდება, მაშინ ეს ნიშნავს იმას, რომ ამ ადამიანთან დედამიწაზე რისალეთ ჰუჯჯათს არ მიუღწევია და როგორც წინა თავებში ვახსენეთ, ყიამეთის (აღდგომის) დღეს არასათში[2] გაივლის გამოცდას. თუმცა, შესაძლებელია ისიც, რომ პიროვნებისთვის რამოდენიმე ხანი ცოდნის მიღების შესაძლებლობა არ არსებობდეს, თუმცა დროის გასვლის შემდეგ შესაძლებლობები შეიცვალოს და მისთვის ეს პირობა შესრულებულად ჩაითვალოს.

ბ) მდგომარეობები პიროვნებისთვის, ვისაც ცოდნის მიღების შესაძლებლობა გააჩნია

მაშინ, როდესაც პიროვნებას ცოდნის მიღების შესაძლებლობა გააჩნია, მისთვის ვააჯიბი (სავალდებულო) ცოდნის სრულიად მიღება/არ მიღების კუთხით სხვადასხვა მდგომარეობები იჩენს თავს. ამ საკითხში ზომიერების განმსაზღვრელი აიათი შემდეგია: „2/286. ალლაჰი არ აკისრებს არც ერთ სულს იმაზე მეტს, რაც მას ძალუძს…” რაც შეეხება მდგომარეობებს:

1.    ვააჯიბი (სავალდებულო) ცოდნის მისაღებად ძალისხმევის გამოჩენა და მისი (ცოდნის) მოპოვება

პიროვნება საკუთარ ქვეყანაში თუ ვერ იპოვის ისეთს, ვისაც ფეთვის გაცემა შეუძლია, მაშინ საჭიროა, რომ იმოგზაუროს იქ, სადაც ამის შესაძლებლობა არსებობს. როგორც წინა თავებში ვთქვით, თუ მოიძებნება ისეთი ვინმე, ვინც მას ჰუჯჯათს გაუკეთებს, მაშინ მას ვააჯიბი (ვალდებულება) შესრულებულად ჩაეთვლება და ამგვარად ჭეშმატირებას იპოვის.

2.    ვააჯიბი (სავალდებულო) ცოდნის მისაღებად ძალისხმევის არ გამოჩენა

ეს არის ადამიანი, რომელმაც მასზე დაკისრებული მოვალეობა არ შეასრულა და ჭეშმარიტებას ზურგი შეაქცია. ამ ფორმის უცოდინრობის გამო მას საპატიო მდგომარეობა არ გააჩნია. ამგვარი პიროვნება ამქვეყანაზეც და ახირეთშიც (იმქვეყნადაც) ცოდვილია. ამ კატეგორიის ხალხზე იბნუ’ლ-ყაიიმი (რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს: „ალლაჰის ბრძანებებისა და აკრძალვების შესწავლის შესაძლებლობის მქონე პიროვნება, რომელიც ამ შესაძლებლობას არ გამოიყენებს და არ შეისწავლის, მაშინ მის მიმართ ჰუჯჯათი შესრულებულად ითვლება.“[3][4]

3.    ცოდნის მიღებისთვის ძალისხმევის გამოჩენა და მხოლოდ ნაწილის მიღება

როგორც წინა თავებში ვთქვით, პიროვნებასთან არასანდო ან საეჭვო ამბავი თუ მიაღწევს, მაშინ მისი გამოკვლევა საჭიროა. გამოკვლევის შემდეგ სხვადასხვა შეხედულებებს თუ გადააწყდება, მაშინ მისთვის ვააჯიბია, რომ საკითხი უფრო სანდო და მცოდნესთან მოიკითხოს და არჩევანი გააკეთოს. თუ ცოდნის მიღებისთვის არსებული  შესაძლებლობები გამოიყენა, თუმცა ვერ იპოვა ისეთი ვინმე, ვინც მას ჰუჯჯათს გაუკეთებდა, მაშინ ამ პიროვნებისთვის ორ მდგომარეობას აქვს ადგილი:

ა) პიროვნება ძალისხმევას გამოიჩენს, თუმცა ვერავის იპოვის გარდა იმისა, ვინც მცდარ გზაზე მიუთითებს

იბნ ჰაზმი ამის შესახებ ამბობს: „რომელიმე ადამიანთან თუ მიაღწევს ამბავი, რომელიც არ არის შუამავლისგან, მაშინ ასეთ დროს პიროვნებას ბოლო გზა დარჩენია, რომ მასთან მიღწეული მცდარი ინფორმაციით იმოქმედოს, ვინაიდან იგი უცოდინრობის გამო საპატიო მდგომარეობაშია და ცოდვილი არ არის, რადგან ალლაჰი ადამიანს არ აკისრებს იმაზე მეტს, რაც მას ძალუძს. მისი ნიათი (განზრახვა) ცოდვის შესრულება არ არის. ამელი კი ნიათის მიხედვითაა. ამგვარი პიროვნების მდგომარეობა მსგავსია ერთი მადლის მქონე მუჯთაჰიდისა, რომლის ნიათიც სარგებლისკენაა მიმართული.“[5] ამ სიტყვებიდან გასაგებია, რომ: პასუხისმგებელი პირი, რომელიც თავჰიდის შესახებ საკითხებს ვერ მიწვდა, იგივე ჰუქმშია რომელშიც პიროვნება, რომელთანაც სიცოცხლეშივე ჰუჯჯათი არ მიღწეულა, რის გამოც ცოდნის მიღება (მიუხედავად ძალისხმევისა) ფიზიკურად ვერ შეძლო და ყიამეთის (აღდგომის) დღეს გამოცდას გაივლის. ხოლო, თავჰიდის გარდა სხვა საკითხების შესახებ მიუხედავად მისი ძალისხმევისა, ჭეშმარიტებას თუ ვერ იპოვის, ასევე ალიმების ერთხმიანი აზრით ცოდვა არ აქვს.

ბ) პიროვნება ძალისხმევას გამოიჩენს, თუმცა სიმართლის/ჭეშმარიტების რაღაც ნაწილის გაგებას შეძლებს

ამის მიზეზი რისალეთ ჰუჯჯათის არასაკმარისად ცოდნა და მცოდნე ხალხის ნაკლებობაა. ის, ვინც საჭირო ძალისხმევას გამოიჩენს და სიმართლის/ჭეშმარიტების რაღაც ნაწილს მისწვდება, მაშინ ამგვარ პიროვნებას ვალდებულება შესრულებულად ჩაეთვლება და გადარჩენილთა რიცხვებში აღმოჩნდება.

ამაზე მიგვითითებს წინა ნაწილში გადმოცემული ზეიდ ბინ ამრის ამბავი. მან ჭეშმარიტების მოსაძებნად იუდეველებთან და ქრისტიანებთან მექქადან შამში იმოგზაურა. ეს ამბავი ბუხარის წიგნშია გადმოცემული: „ზეიდ იბნ ამრ იბნ ნუფაილი რელიგიის გასარკვევად და მასზე მორჩილებისთვის შამში გაემგზავრა. იუდეველებიდან ერთ-ერთ ალიმს (სწავლულს) შეხვდა. რელიგიის შესახებ მას ჰკითხა: ‘მიამბეთ თქვენი რელიგიის შესახებ.’ მან უპასუხა: ‘მანამ, სანამ ალლაჰის სასჯელს არ იგემებ, ჩვენს რელიგიაში ვერ მოექცევი.’ საპასუხოდ ზეიდიმ უთხრა: ‘მე ალლაჰის სასჯელს გავურბივარ და არ მსურს რომ ვიგემო იგი. ნუთუ შემიძლია ავიტანო მე იგი? ამის გარდა არის სხვა გზა, რაზეც მიმითითებ?’ იუდეველმა სწავლულმა თქვა: ‘ამის გარდა რაც ვიცი ეს არის ჰანიფობა.’ ზეიდმა ჰკითხა თუ რას ნიშნავდა ჰანიფობა. იუდეველმა კი უპასუხა: ‘ჰანიფობა იბრაჰიმის რელიგიაა. ის არც ქრისტიანი იყო და არც იუდეველი. ალლაჰის გარდა სხვას არ ეთაყვანებოდა.’ ამის შემდეგ, ზეიდიმ გზა გააგრძელა და ქრისტიან სწავლულს შეხვდა. იგივე ჰკითხა, რაც იუდეველ სწავლულს. საპასუხოდ კი ქრისტიანმა უთხრა: ‘ვერ მოექცევი ჩვენს რელიგიაზე მანამ, სანამ ალლაჰის წყევლიდან წილი არ გექნება.’ ზეიდმა უპასუხა: ‘სხვას არაფერს გავურბივარ თუ არა ალლაჰის წყევლას და უეჭველად, მე არ მსურს ავიტანო ალლაჰის წყევლა და სასჯელი და ვერც ავიტან. ამის გარდა სხვა გზაზე მიმითითებ?’ ქრისტიანმა უთხრა: ‘ამის გარდა მხოლოდ ერთი გზა ვიცი, რაც ჰანიფობაა.’ ზეიდიმ ჰკითხა თუ რა იყო ჰანიფობა. ქრისტიანმა უპასუხა: ‘ჰანიფობა იბრაჰიმის რელიგიაა. ის არც ქრისტიანი იყო და არც იუდეველი. ალლაჰის გარდა სხვას არ ეთაყვანებოდა.’ ყოველივე ამის შემდეგ ზეიდიმ ხელები მაღლა ასწია და თქვა: ‘ჩემო ალლაჰო! ვამოწმებ, რომ მე იბრაჰიმის რელიგიაზე ვარ.’“[6]

იბნი ჰაჯერი განმარტებაში ამბობს: „ზეიდ იბნ ამრ-ის ჰადისში ნათქვამია: ‘შამში მცხოვრებ ერთ-ერთ მოხუც იუდეველმა მითხრა: ‘შენ რომ მკითხე ალლაჰზე მოთაყვანე ადამიანი, მსგავსს მხოლოდ ერთ მოხუცს ვიცნობ.’ მან თქვა: ‘მასთან მივედი და მითხრა: ‘ის რაც შენ გინდა შენს ქვეყანაში უკვე არსებობს. დანარჩენი ყველა კი გზასაცდენილია.’ თაბერანის გადმოცემაში კი შემდეგი ფორმითაა: ‘შენს ქვეყანაში ერთი ნაბი (მოციქული) გამოჩნდა ან გამოჩნდება. დაბრუნდი უკან, დაამოწმე ის და იწამე მისი...’ იბნ ისჰაყის გადმოცემაში კი ნათქვამია: ‘ჩემო ალლაჰო! რომ ვიცოდე ღვთისმსახურების ისეთი ფორმა, რომელიც შენ გიყვარს, მაშინ მას შევასრულებდი. თუმცა, არ ვიცი.’ იტყვის და შემდეგ სეჯდეს აღასრულებს.’“[7]

თუ გავაცნობიერებთ ზეიდ იბნ ნუფეილის გადარჩენისა და დანარჩენი არაბი მუშრიქების ჯოჯოხეთში მოხვედრის მიზეზს, რაზეც შუამავლის სიტყვებიც მიუთთებს: „მამაჩემიც და მამაშენიც ცეცხლშია“[8], მაშინ გასაგები იქნება შემდეგი: გადარჩა ის, ვინც გამოიჩინა არსებული ძალისხმევა და მიაღწია ჭეშმარიტებას. ხოლო, განადგურდა ის, ვინც არ გამოიჩინა ძალისხმევა ჭეშმარიტი გზის გასაკვლევად. ამ ორი მდგომარეობის საფუძველზე ალიმების სიტყვების „უცოდინარი თუ არის სხვა მისი მსგავსი“ შინაარსი გასაგები ხდება. ვინაიდან, ზეიდ იბნ ნუფეილი და ისინი, ვისზეც შუამავალმა თქვა რომ ჯოჯოხეთში არიან, ერთიდაიგივე დროსა და ადგილას ცხოვრობდნენ. მათგან ერთ-ერთი გადარჩენილია, მეორე კი არა. ამიტომ სხვები მის შესაბამისად შეფასდებიან. თუ რომელიმე სხვას მის (გადარჩენილის) მიერ შესრულებული არ გაუკეთებია, ეს ნიშნავს იმას, რომ მან საჭირო ძალისხმევა არ გამოიჩინა, რის გამოც განადგურდა.

კიდევ ერთი მაგალითი, რაც ჭეშმარიტების რაღაც ნაწილის მოპოვებით გადარჩენას გვამცნობს:

ჰუზეიფე იბნ იემანის (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) გადმოცემით, შუამავალმა (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) ბრძანა: „ისლამი ტანსაცმლის ყალიბის მსგავსად წაიშლება. ისე, რომ არ ეცოდინებათ მარხვა, ნამაზი, ჰაჯობა და არც სადაყა. ალლაჰის წიგნი ერთ ღამეს გაქრება. დედამიწაზე მისგან ერთი აიათიც არ დარჩება. დარჩებიან მხოლოდ მოხუცი კაცები და ქალები. იტყვიან: ‘ჩვენი მამები ლაა ილაჰა ილლა ალლაჰს ამბობდნენ და ჩვენც იგივეს ვიმეორებთ’. სილა იბნ ზუფერმა, ჰუზეიფეს უთხრა: ‘მაშინ, როცა მათ არ ეცოდინებათ ნამაზი, მარხვა, ჰაჯობა და სადაყა, ლაა ილაჰა ილლა ალლაჰის თქმა რა სარგებელს მოუტანს?’ ჰუზეიფემ პასუხის გაცემისგან თავი შეიკავა. მან კი შეკითხვა სამჯერ გაუმეორა. ბოლოს კი ჰუზეიფემ უპასუხა: ‘ჰეი სილა! მათ ცეცხლისგან იხსნის.’“[9]

დედამიწიდან ყურანის წაშლა წარღვნის წინა პერიოდში, ‘ისა იბნ მარიამის სიკვდილის შემდეგ მოხდება. ამას ქურთუბი „ათ-თეზქირე“-ში გადმოსცემს.[10] ამ პერიოდში დედამიწიდან ცოდნა სულ გაქრება. თუმცა, მანამდე დედამიწის ზოგიერთ ნაწილში უცოდინრობა იბატონებს. ეს საკითხი ეხება მდგომარეობას, რა დროსაც პიროვნება ვერ პოულობს მას, ვისაც ფეთვას ჰკითხავს. ასეთ დროს ალიმებმა ზემოთ მოხსენებული ჰადისები დალილად მოიყვანეს და თქვეს, რომ პიროვნება არსებული ცოდნის შესაბამისად იმოქმედებს, უცოდინრობის პასუხისმგებლობა კი მათ კისერზე აღარ იქნება.[11]

იბნი თაიმიამაც ეს ჰადისი იგივე საკითხის დალილად გამოიყენა და თქვა: „ფათრათის დროსა და ადგილებში: ადამიანი მასში არსებული მცირე რწმენის მადლს მიიღებს. ალლაჰი იმას, რასაც არ აპატიებს პიროვნებას, რომლის მიმართაც ჰუჯჯათი შესრულებულია, აპატიებს მას, ვის მიმართაც ჰუჯჯათი არ შესრულებულა. მსგავსად ჰადისისა: „ისეთი დრო დადგება, რომ ადამიანებს არ ეცოდინებათ რა არის ნამაზი, მარხვა, ჰაჯობა და უმრა. გამონაკლისია მოხუცები. ისინი იტყვიან: ‘ჩვენი მამები ლაა ილაჰა ილლა ალლაჰს ამბობდნენ.’ ჰუზეიფე იბნ იემანს ჰკითხეს: ‘ლაა ილაჰა ილლა ალლაჰ-ი მათ რა სარგებელს მოუტანს?’ მან უპასუხა: ‘მათ ცეცხლისგან იხსნის.’“[12]

ამ ჰადისში აღწერილი მდგომარეობა მსგავსია ზეიდ იბნ ამრ იბნ ნუფეილის მდგომარეობისა. კუთვნილი მცირე რწმენით გადარჩა, რადგან მან გააკეთა ის, რისი შესაძლებლობაც ჰქონდა.

ალიმებს შორის შემდეგი საკითხისადმი ერთხმიანი აზრია: პასუხისმგებელი პირისადმი ჰუჯჯათის შესრულების ზომიერება ცოდნის მასთან მიღწევა კი არა, არამედ არის ის თუ ცოდნის მაძიებელს მისი მოპოვებისთვის რა დონის შესაძლებლობა გააჩნია. ამ საკითხში იხთილაფი (სხვადასხვა აზრი) არ არის.

ჯაჰილობის (უცოდინრობის) საპატიო მიზეზად ცნობა ან არ ცნობა დაკავშირებულია ცოდნის მიღების შესაძლებლობის არსებობა-არ არსებობაზე. ამგვარად, ამ განმსაზღვრელი საფუძვლით ამ საკითხის შესახებ ერთმანეთის საპირისპირო არგუმენტების შორის პრობლემაც გადაწყვეტილია. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ არგუმენტები, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ ჯაჰილობა საერთოდ არ არის საპატიო მიზეზი და ასევე, არგუმენტები, რომლის მიხედვითაც ჯაჰილობა ნებისმიერ შემთხვევაში საპატიოა.

---

[1] ჰუჯჯათი ვის მიმართაც სრულდება

[2] ადგილი, სადაც გარდაცვლილები ხელმეორედ გაცოცხლდებიან და შეიკრიბებიან.

[3] მედარიჯუ’ს-სალიყიინ, 1/239.

[4] ანუ, ის უკვე შეგონებულია და ვერ ვიტყვით, რომ უცოდინარია.

[5] ალ-აჰქამ, 1/65.

[6] ჰადისის N: 3827.

[7] ფეთხუ’ლ-ბარი, 7/144-145.

[8] მუსლიმ.

[9] გადმოცემულია იბნ მაჯე სუნენ-ში; ჰაქიმი კი მუსთედრექში გადმოსცემს და ამბობს: „ჰადისი მუსლიმის პირობებს აკმაყოფილებს, თუმცა ის არ გადმოუცემია.“ ზეჰებიმაც ამ სიტყვებში დაეთანხმა. ჰაფიზ იბნ ჰაჯერმა დაამოწმა, რომ ჰადისი ჰუზეიფესგან მყარია. იხ: ფეთხუ’ლ-ბარი, 13/16.

[10] იხ: შარ’ანი, მუჰთასარუ თეზქირათი’ლ-ქურთუბი, გვ: 144.

[11] იხ: იბნუ’ს-სალაჰ, ედებუ’ლ-მუფთი ვე’ლ-მუსთეფთი, გვ: 105-106; ნავავი, ალ-მეჯმუ’, 1/58.

[12] მეჯმუუ’ლ-ფათავა, 35/165, 11/407-408.

კითხვის გაგრძელება

არჩევნები და ეჰვენ-ი შერ

მოწყალე და მწყალობელი ალლაჰის სახელით

ქება-დიდება ალლაჰს. მას ვადიდებთ, მისგან ველით დახმარებასა და შეწევნას. საკუთარი თავის სიავისგან და ქმედებების სიგლახისგან მას მივეკედლებით. ალლაჰი ვისაც დაადგენს ჭეშმარიტ გზაზე, ვერავინ ააცდენს მას. ხოლო, ვისაც ააცდენს ჭეშმარიტი გზიდან, მას ვერავინ დააბრუნებს ჭეშმარიტ გზაზე. ვამოწმებ, რომ არ არსებობს ღირსეული სათაყვანებელი გარდა ალლაჰისა და ასევე, ვამოწმებ რომ მუჰამმედი მისი მსახური და შუამავალია.

მანხაჯი შუამავალ მუჰამმედის (მშვიდობა და სალამი მას) გზა, საფუძველი ყურანი და სუნნეთი, ცხოვრების რეგულატორი შარიათი, მიზანი კი დედამიწაზე ალლაჰის რელიგიის დამკვიდრებაა. ეს ყოველივე ისლამის უცვლელი პრინციპებია.

იცოდეთ და სხვასაც აცოდინეთ, რომ ჩვენი ეპოქის ყველაზე დიდი ტაღუთი დემოკრატიაა, რითიც თანამედროვე „ფარაონები“ ხელმძღვანელობენ.

დემოკრატიის დამცველები, როგორც წინა პერიოდში, ასევე დღესაც ეჰვენ-ი შერის გამოყენებით ე.წ „ისლამურ“ პარტიებს მხარს უჭერენ და სხვასაც მოუწოდებენ.

რას ნიშნავს „ეჰვენ-ი შერ“-ი?

სიტყვა „ეჰვენ“-ი „უფრო მსუბუქს“ ნიშნავს. სიტყვა „შერ“-ი კი ნებისმიერი სახის კანონსაწინააღმდეგო ქმედებას გულისხმობს. თანაწყობა „ეჰვენ-ი შერ“-ში კი, მოიაზრება ზიანისა და სიგლახის კუთხით ყველაზე უფრო ნაკლებად საზიანო. ეს ფიყჰის ერთ-ერთი წესია. ხოლო, როგორც აყიდა იგი გადმოცემულია ჯევდეთ ფაშას და მის თანაგუნდელთა ნაშრომში, სახელად „მეჯელლე“:

თავი 21: “გამოუვალი მდგომარეობები აკრძალვებს ნებადართულად აქცევს.“

ანუ: გამოუვალი მდგომარეობა ჩვენს რელიგიაში არსებულ აკრძალვებს ნებადართულად გარდაქმნის და ცოდვას ანულებს.

მაგალითად: როგორც ვიცით ალკ. სასმელი და ღორის ხორცი ჰარამია. თუმცა, პიროვნება წყლისა და საკვების არ არსებობის გამო სიცოცხლის დაკარგვის საფრთხის წინაშე თუ დგას, მაშინ მისთვის საკმარისი რაოდენობის ალკ. სასმელის დალევა და ღორის ხორცის ჭამა დაშვებულია, რადგან ის გამოუვალ მდგომარეობაში იმყოფება და სხვა გზა არ გააჩნია.

თავი 22: “გამოუვალი მდგომარეობები უნდა დაკმაყოფილდეს იმდენად რამდენსაც თვითონ მოითხოვს.“

ანუ: გამოუვალი მდგომარეობის შემთხვევაში დაკმაყოფილდეს უნდა ის საჭიროება, რაც იმ დროისთვიაა აუცილებელი.

მაგალითად: როგორც ვიცით ქალების უცხო მამაკაცთან დაუფარავად ყოფნა ჰარამია. თუმცა, გამოუვალი მდგომარეობის დროს (მაგ. ქალი ექიმი თუ არ მოიძებნება) მამაკაცს შეძლია ქალს ოპერაცია გაუკეთოს, რადგან ორივე მათგანი გამოუვალი მდგომარეობის წინაშეა. თუმცა, ქალს არ შეუძლია სხვა ადგილის ჩვენება და ასევე, მამაკაც ექიმს არ შეუძლია ქალ პაციენტს სხვა ადგილას შეხედოს ან შეეხოს გარდა აუცილებელი ადგილისა.

ასეთ დროს უნდა შესრულდეს ის, რასაც საჭიროება მოითხოვს. სხვა დანარჩენ შემთხვევაში (ზღვარის გადამეტებით) კი ნებადართულობა გაუქმდება და ჰუქმი ძველ მდგომარეობას დაუბრუნდება.

თავი 28: “გამოუვალი მდგომარეობისას წარმოშობილი საზიანო ორი გზიდან უპირატესობა ენიჭება ნაკლებად საზიანოს. ამგვარად მეტად საზიანო რამ თავიდან აცილებული იქნება.“

მაგალითად: როგორც ცნობილია, ფარძი ნამაზის შესრულების დროს ფეხზე დგომა (ყიამი) აუცილებელია. თუმცა, ფეხზე დგომის შემთხვევაში ჭრილობა თუ გაიხსნება და სისხლის დენის მიზეზი გახდება, მაშინ ნამაზის მჯდომარე მდგომარეობაში შესრულება დასაშვებია, რადგან პიროვნება ასეთ დროს ორი ცუდი მდგომარეობის წინაშე დგას. ან ყიამს შეასრულებს და სიცოცხლეს საფრთხეს შეუქმნის ან ნამაზს მჯდომარე მდგომარეობაში შეასრულებს და ფარძ ყიამს მიატოვებს. ამ შემთხვევაში ყიამის მიტოვება უფრო მსუბუქი დანაშაულია ვიდრე, სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდება. პიროვნებას მჯდომარე მდგომარეობაში ნამაზის შესრულება მანამ შეუძლია, სანამ ყიამით ნამაზის შესრულება უსაფრთხო არ გახდება,

თავი 29: „გამოუვალი მდგომარეობებიდან უპირატესობა ენიჭება ნაკლებად საზიანოს.“

მაგალითად: როგორც ვიცით სხეული ჩვენი ამანათია, ამიტომ რომელიმე კიდურის მოჭრა ან მასზე ზიანის მიყენება ჰარამია. თუმცა, ფეხის თითზე განგრენა თუ არის და მისი მოკვეთით ფეხის ან სულის გადარჩენა შესაძლებელია, მაშინ მისი მოკვეთა დასაშვებია, რადგან ასეთ დროს პიროვნება ორი ცუდის წინაშე დგას. განგრენიან ადგილს მოიკვეთავს ან სიცოცხლეს დაკარგავს. ასეთ დროს პიროვნება გამოუვალი ორი ცუდიდან ნაკლებად ცუდის არჩევის უფლება აქვს.

აქედან გამომდინარეობს შემდეგი პირობები:

1. გამოუვალი მდგომარეობის არსებობა: ანუ პიროვნება ორიდან ერთს თუ არ შეასრულებს, მაშინ განადგურდება. ე.ი ისეთი ფაქტის წინაშე დგას, სადაც სხვა გზა არ არსებობს.

2. ორი ცუდი არჩევანის გარდა სხვა არჩევანის არ არსებობა: ანუ პიროვნება როდესაც ორი ცუდის ან საზიანოს წინაშე აღმოჩნდება, მას სხვა ასარჩევი გზა არ უნდა ჰქონდეს ან თავის დაღწევის საშულება არ უნდა გააჩნდეს.

3. არჩეული რამ უფრო ნაკლებად საზიანო უნდა იყოს: ანუ პიროვნება ორი საზიანო მდგომარეობის წინაშე როცა აღმოჩნდება, უნდა აირჩიოს ის, რომელიც ნაკლებად საზიანოა.

ყოველივე ამის შემდეგ გასაგებია ის, რომ პიროვნება გამოუვალ მდგომარეობაში როცა აღმოჩნდება, მას არ უნდა გააჩნდეს მესამე გზა, რითაც თავს დააღწევს. ასევე, გამოუვალი მდგომარეობის დროს უპირატესობა ნაკლებად საზიანოს უნდა მიანიჭოს. ამ პირობების გარეშე „ეჰვენ-ი შერ“-ის შესრულება დაუშვებელია.

ახლა კი, ვისაუბროთ არსებულ მდგომარეობაზე:

როგორც ცნობილია დემოკრატიულ სისტემებში ხალხი ირჩევს თავიანთ წარმომადგენლებს, რომლებიც შემდეგ პარტიებს ქმნიან ან უერთდებიან. არჩეული პარტია განსაზღვრულ პერიოდში არჩევნებში მონაწილეობს. საკმარისი ხმის დაგროვების შემთხვევაში ხელში ძალაუფლებას ჩაიგდებს, რის შემდეგაც დემოკრატიით მართვას განაგრძნობს. დროთა განმავლობაში საზოგადოების ნებით პარტია ცვლილებებს განიცდის. დროის ერთ პერიოდში შეიძლება x პარტია იყოს, შემდეგ კი y პარტია. თუმცა მმართველობითი სისტემა არასდროს იცვლება. დემოკრატია უცვლელია. მმართველები კი იცვლებიან. ანუ გზა უცვლელია, მგზავრების გადამყვანი ავტობუსი და მძღოლი კი ცვლადია. დემოკრატიის გზაზე ყოფნის დროს რომელ ავტობუსში იქნებით და რომელი მძღოლი გაგიძღვებათ წინ არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, რადგან ყველა მათგანი ერთიდაიგივე გზის მგზავრია.

მუსლიმანებმა რომლებმაც გაიგეს თუ რა არის თავჰიდი, კარგად იციან რომ დემოკრატია არა ისლამის, არამედ შირქის გზაა. რის გამოც დემოკრატიისკენ მიმავალ ავტობუსებს ანუ პარტიებს უარყოფენ. ამ ავტობუსის მძღოლებს არ მისცემენ იმის უფლებას, რომ დემოკრატიის გზაზე წაიყვანონ.

ხოლო, მათ ვინც ვერ გაიგეს თავჰიდის მნიშვნელობა, სხვადასხვა კატეგორიებად იყოფიან. ზოგიერთი ამბობს რომ დემოკრატია ისლამის გზა არ არის და რომ ქუფრის სისტემაა, თუმცა ვინც დემოკრატიის გზაზე დგას მას ვერ უარყოფს. ზოგიერთი კი დემოკრატიას მიიჩნევს, როგორც ამდროისთვის საჭიროებას... მათი საერთო შეხედულებით, პარტიების შექმნა და ამგვარად ძალაუფლების მიღება დაშვებულია. ამის გასამართლებლად კი ჩვენთვის ცნობილ სიტყვებს ამბობენ: „საჭიროა მტრის იარაღით შეიარაღება“, „საჭიროა რომ ადგილი ცარიელი არ იყოს.“

არჩევნების მოსვლის შემდეგ მათ პარტიას ისლამთან აკავშირებენ და ხალხს მხარდაჭერისთვის მოუწოდებენ. როცა ვეუბნებით, რომ ყოველი მათგანი დემოკრატიის გზისკენ მიმავალია, უსაფუძვლოდ გვპასუხობენ: “აუცილებელია ავირჩიოთ ის, რომელიც ნაკლებად საზიანოა“, „ჩვენი მიზანი ისლამის დამკვიდრებაა“. ანუ დემოკრატიის მხარდასაჭერად „ეჰვენ-ი შერ“-ს იყენებენ. მოდით ვნახოთ პირობები აკმაყოფილების თუ არა მას:

პირველი პირობის მიხედვით: „გამოუვალი მდგომარეობის არსებობა: ანუ პიროვნება ორიდან ერთს თუ არ შეასრულებს, მაშინ განადგურდება. ე.ი ისეთი ფაქტის წინაშე დგას, სადაც სხვა გზა არ არსებობს.“ დემოკრატიის მხარდამჭერებს ვეკითხები: არჩევნებში მონაწილეობა რომ არ მიიღოთ და პარტიებს არ შეუერთდეთ, განადგურდებით? თქვენი სული საფრთხის წინაშე დადგება? თუ მომავლიდან უბედურების შესახებ ამბები მოგდით, რაც ჩვენ არ ვიცით? მიზეზების გამოგონებას მოეშვით და ჩაბარდით ალლაჰს.

მეორე პირობის მიხედვით: „ორი ცუდი არჩევანის გარდა სხვა არჩევანის არ არსებობა: ანუ პიროვნება როდესაც ორი ცუდის ან საზიანოს წინაშე აღმოჩნდება, მას სხვა ასარჩევი გზა არ უნდა ჰქონდეს ან თავის დაღწევის საშულება არ უნდა გააჩნდეს.“ დემოკრატიის მხარდამჭერებს ვეკითხები: ვინ ან რამ დაგტოვათ არჩევანის წინაშე, სადაც x ან y პარტია უნდა აირჩიოთ? დემოკრატიაზე ზურგის შექცევით, წრფელი გულით მხოლოდ ალლაჰზე მსახურების შესაძლებლობა არ გაგაჩნიათ?

მესამე პირობის მიხედვით: „არჩეული რამ უფრო ნაკლებად საზიანო უნდა იყოს: ანუ პიროვნება ორი საზიანო მდგომარეობის წინაშე როცა აღმოჩნდება, უნდა აირჩიოს ის, რომელიც ნაკლებად საზიანოა.“ დემოკრატიის მხარდამჭერებს ვეკითხები: არჩევნებში მონაწილე მორწმუნედ მიჩნეული მუნაფიყი უფრო საზიანოა თუ ყველასთვის ცნობილი ურწმუნო? ის უფრო საზიანოა ვინც ამბობს, რომ მმართველობის სისტემა დემოკრატიული შეიძლება იყოს თუ ის, ვინც აშკარად შარიათული სისტემის წინააღმდეგია? ის უფრო საზიანოა ვინც ხალხს ისლამის სახელით ატყუებს თუ ის, ვინც აშკარად დემოკრატის მხარდამჭერია, რის გამოც ხალხის მოტყუება აღარ სჭირდება?

ვალლაჰი გამოსავალი ისლამია. დემოკრატია გამოსავალი არ არის და არც არასდროს იქნება. დემოკრატიის სისტემაში პარტიის შექმნით ისლამის დამკვიდრება უდიდესია ტყუილია.

გამოფხიზლდით! თუმცა გული თუ მკვდარი გაქვთ ვერ გაიგებთ. ჰიდაეთი მხოლოდ და მხოლოდ ალლაჰისგანაა.

“7/179. ვფიცავ, ჩვენ გავაჩინეთ ბევრი ჯინი და ადამიანი ჯოჯოხეთისთვის. მათ გული აქვთ, რომლითაც არ შეიმეცნებენ და მათ თვალები აქვთ, რომლითაც არ დაინახავენ და მათ ყურები აქვთ, რომლითაც არ შეისმენენ. ეგენი პირუტყვებივით არიან, ოღონდ უფრო გზააბნეულნი მათზე. ისინი უგულისყურო უვიცები არიან!”

ჩვენო ალლაჰო! გზასაცდენილებისა და ტაღუთის სიავისგან შენ შემოგეკედლებით.

ქება-დიდება ალლაჰს. ლოცვა და სალამი მის შუამავალ მუჰამმედს, მის ოჯახს და საჰაბეებს.

კითხვის გაგრძელება

‘ისას (მშვიდობა მას) ჩამოსვლა

 შეიხუ’ლ-ისლამ იბნ-ი თეიმიია[1]

(შემოკლებული ვერსია)

შეკითხვა: ორმა ადამიანმა ‘ისას (მშვიდობა მას) შესახებ იკამათა. ერთ-ერთი მათგანი ამტკიცებდა, რომ ალლაჰმა ‘ისას ჯერ სული წაართვა, შემდეგ კი მასთან წაიყვანა. მეორე კი ამბობდა, რომ ალლაჰმა იგი ცოცხლად წაიყვანა. ‘ისა (იესო) ალლაჰთან სულით ამაღლდა თუ სხეულით? ორივე მათგანის არგუმენტი რა არის? ასევე, აიათის „3/55. ალლაჰმა უთხრა: „ჰეი, ღისა! მე მოგაკვდინებ შენ (და სხვა ვერავინ) და ჩემთან აგამაღლებ…“ მნიშვნელობა რა არის?

პასუხი: ქება-დიდება ალლაჰს. ‘ისა (იესო) ცოცხალია. სახიხ ჰადისში ალლაჰის შუამავალი (ალლაჰის მშვიდობა და სალამი მას) გადმოგვცემს: „მარიამის შვილი ‘ისა დაეშვება, როგორც სამართლიანი მოსამართლე და იმამი. ჯვარს დაამტვრევს, ღორს მოკლავს და ჯიზიას[2] გააუქმებს.“[3]

ასევე, სახიხ ჰადისში გადმოცემულია: „შამის აღმოსავლეთით თეთრ მინარეზე დაეშვება და დეჯჯალს (ანტიქრისტეს) მოკლავს.“[4]

უსულო სხეული ციდან არ დაეშვება, თუმცა ხელმეორედ გაცოცხლების შემდეგ საფლავიდან წამოდგება.

„მე მოგაკვდინებ შენ (და სხვა ვერავინ) და ჩემთან აგამაღლებ, გიხსნი ურწმუნოთაგან და გაგათავისუფლებ მათგან.“

ალლაჰის სიტყვებიც მიუთითებს, რომ მას სიკვდილი არ უგულისხმია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ‘ისა (იესო) ყოველი მორწმუნის მსგავსი იქნებოდა. ალლაჰი მორმწუნეებს სულს ართმევს და ცისკენ ამაღლებს, სხეული კი მიწაზე რჩება. ამგვარად, რაიმე განსაკუთრებულობას ადგილი არ აქვს. ანუ ასე, რომ ყოფილიყო მაშინ ‘ისას (იესოს) შემდეგი ფორმით მოხსენიებას არავითარი აზრი არ ექნებოდა. „გიხსნი ურწმუნოთაგან და გაგათავისუფლებ მათგან.“

მისი სული სხეულისგან განცალკევებული რომ ყოფილიყო, მაშინ სხეულიც სხვა შუამავლების მსგავსად მიწაზე დარჩებოდა. სხვა აიათში ალლაჰი ბრძანებს:

„4/157. და მათი სიტყვებიდან გამომდინარე, „უეჭველად, ჩვენ მოვკალით მესიჰი ღისა ძე მარიამისა, შუამავალი ალლაჰისა;“ და არ მოუკლავთ იგი და არ გაუკრავთ, მაგრამ მოეჩვენათ მათ, და უეჭველად, რომელნიც ვერ თანხმდებიან მასში, ამის გამო ეჭვში არიან, არავითარი ცოდნა არ აქვთ ამის თაობაზე, მხოლოდ ვარაუდს მიყვებიან, და არ მოუკლავთ ნამდვილად იგი,

158. არამედ ალლაჰმა აღამაღლა იგი თავისთან, რამეთუ ალლაჰი ძლევამოსილია, ბრძენია!“

აიათში მოხსენებული სიტყვები „არამედ ალლაჰმა აღამაღლა იგი თავისთან“ მიუთითებს იმაზე, რომ ალლაჰმა ‘ისა სხეულითა და სულით წაიყვანა. ასევე, სახიხ ჰადისშიც ნათქვამია, რომ იგი სულითა და სხეულით დაეშვება. ყოველივე ამის გამო, ზოგიერთმა სწავლულმა ალლაჰის სიტყვების „მე მოგაკვდინებ შენ“ შესახებ თქვა, რომ მასში მოიაზრება „შენ სულსა და სხეულს ავიღებ“

---

[1] მეჯმუ’ულ ფათავა, ტ:4 / შუამავლებთან დაკავშირებით ზოგიერთი საკითხი

[2] არამუსლიმებისთვის განკუთვნილი გადასახადი.

[3] ბუხარი, მეზაალიმ, 31; ჯადო, 103; ენბიია/49; მუსლიმ, იმან, 242, 343; აბუ დავუდ, მელააჰიიმ, 14.

[4] აბუ დავუდ, მელააჰიიმ, 14.

კითხვის გაგრძელება

4.7: რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულების ფორმა

 მეორე გაფრთხილება: განსხვავება ჰუჯჯათის შესრულებასა და მოპატიჟებას შორის

მათ შორის შემდეგი სახის განსხვავებაა:

ჰუჯჯათის შესრულება არის ისე, როგორც შემდეგ აიათებშია ნათთქვამი:

„74/1. ჰეი შენ, სამოსში გახვეულო! 2. წამოდექი და შეაგონე!“

„6/19... შთამეგონა მე ეს ყურანი, რათა შეგაგონოთ ამით თქვენ და იგინიც, რომელთაც მისწვდება.“

მოპატიჟება კი - „28/51. ვფიცავ, ჩვენ მივიტანეთ მათთან სიტყვა, რათა შეეგონათ!“

როგორც ამქვეყნად (დედამიწაზე), ასევე იმქვეყნად (ახირეთში) ალლაჰის მუქარა ჰუჯჯათის შესრულებაზეა დაფუძნებული. მოპატიჟება კი, რჩევა-დარიგების მიცემაა. მოპატიჟება რელიგიის გავრცელებისა და მიმყოლთა გამრავლების საბაბია, რომლის შესრულებაც ვააჯიბია. არსებობენ ადამიანები, რომლებმაც აბუ ბაქრის მსგავსად, მათთან მიღწეული ჰუჯჯათი ეგრევე მიიღეს და მუსლიმანები გახდნენ; ან ომარ ბინ ჰატტაბის მსგავსნი, რომლებმაც წლების შემდეგ მიიღეს ისლამი; ან აბუ სუფიანის მსგავსნი, რომლებმაც მტრობისა და ომის შემდეგ გამუსლიმანდნენ; ან აბუ ჯაჰლისა და აბუ ლეჰების მსგავსნი, რომლებიც ურწმუნოები გარდაიცვალნენ.

ზემოთ ჩამოთვლილთაგან ყოველივეს მიმართ ჰუჯჯათი შესრულდა მაშინ, როდესაც შუამავალმა თავისი შუამავლობის შესახებ განაცხადა.

მაშინ, როდესაც მუსლიმანის გარდა სხვამ არიცის ამა თუ იმ მავნებლობის შესახებ, მისთვის „ემრი ბილ მა’რუფ ვა ნეჰიი ‘ანილ მუნქერ“-ის[1] შესრულება ფარძი ‘აინია. ასევე, როგორც ამ თავში ვისაუბრეთ, რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულება მუსლიმებისთვის ფარძი ქიფაია. ხოლო, ვალდებულება საკმარისად თუ ვერ სრულდება, მაშინ ცოდვა ყველასია.

დღესდღეობით, ორი მიზეზის გამო რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულებაში შეფერხებაა:

პირველი: ცოტაა ისეთი პიროვნებები, რომლებიც ამას გააკეთებენ.

მეორე: არსებული ვითარებისა და ზოგიერთი დამაბრკოლებლის გამო მათთან მიღწევა რთულია. თუმცა, ალლაჰის წყალობით რელიგიის დაცვა და არსებული ნაკლოვანებების შევსება შესაძლებელია. წყალობათაგან ერთ-ერთი არის წიგნების დიდი რაოდენობით დაბეჭდვა, რაც ხელს უწყობს ცოდნის მიღებას. ასევე, რადიო, ტელევიზორი, ვიდეო თუ აუდიო ჩანაწერები, რაც ხელს უწყობს ცოდნის გავრცელებას ან რომელიმე ფეთვის მოსმენა-გაგებას.

ამით მესამე ნაწილი დავასრულეთ. წარმატება მხოლოდ და მხოლოდ ალლაჰისგანაა.

---

[1] სიკეთის ბრძანება და სიგლახის აკრძალვა

კითხვის გაგრძელება

4.6: რისალეთ ჰუჯჯათის შესრულების ფორმა

 1.    ორი სახის მოსმენა

A)  მოსმენა[1], რომელიც გაგებას/მიხვედრას გულისხმობს

როგორც აიათებშია მოცემული, ალლაჰი გვაცნობებს, რომ ამგვარი მოსმენა ქააფირებს გააჩნიათ:

„8/31. და როცა ჩვენი აიათები ეკითხებათ მათ, ამბობენ: გვსმენია უკვე ჩვენ. რომ მოვინდომოთ, დიახაც, რომ ჩვენც ვიტყვით ამისთანას. ეს ხომ მხოლოდ ზღაპრებია უწინდელი.“

„9/6. და თუ რომელიმე წარმართი თავშესაფარს გთხოვს, შეიფარე იგი, რათა მოისმინოს ალლაჰის სიტყვა.“

B)   მოსმენა, რომელიც გულისხმობს მიღებას და დაკისრებული ვალდებულების შესრულებას

როგორც აიათშია მოცემული, ალლაჰმა ამგვარი მოსმენა ქააფირებისგან განდევნა:

„8/23. და მცირედი სიკეთეც რომ ეცნო მათში ალლაჰს, უსათუოდ მოჰგვრიდა მათ სმენას. და რომც შეესმინა, ეგენი მაინც პირს იბრუნებდნენ, და უარმყოფელნი არიან ეგენი!“

„67/10. და კიდევ ამბობენ: ‘რომ ვყოფილიყავით შემსმენნი და მოგვეხმო გონებისთვის, არ ვიქნებოდით ცეცხლის ბინადარნი’.“

სიტყვებში „მათ თქვეს: გვსმენია ჩვენ“ - მოიაზრება პირველი სახის მოსმენა, რომელიც ქააფირებს გააჩნიათ. ხოლო, სიტყვებში „რომ ვყოფილიყავით შემსმენნი“ - მოიაზრება მეორე სახის მოსმენა, რომელიც ალლაჰმა ქააფირებისგან განდევნა. პირველი სახის მოსმენა გულისხმობს გაგებას, მიხვედრასა და გააზრებას. ხოლო, მეორე სახის მოსმენა გულისხმობს დასტურს, მიღებას და დაკისრებული ვალდებულების შესრულებას.

2.    ორი სახის გაგება/მიხვედრა

A)  გაგება, რომელიც მოპირდაპირე მხარის მიერ მნიშვნელობის გაგებას გულისხმობს

ალლაჰი გვამცნობს, რომ ამგვარი გაგება ქააფირებში მოიძებნება: „2/75. ნუთუ გგონიათ, რომ ისინი დაგიჯერებენ თქვენ. უწინ იყო მათში ერთი ჯგუფი, რომელსაც ესმოდა ალლაჰის სიტყვა, ჯერ გაითავისებდნენ და მერე შეგნებულად ამახინჯებდნენ.“

ალლაჰმა თქვა, რომ მათ ჯერ მოისმინეს - „ესმოდა ალლაჰის სიტყვა“, შემდეგ კი გაიგეს - „ჯერ გაითავისებდნენ და მერე შეგნებულად ამახინჯებდნენ“.

B)   გაგება, რომელიც სავალდებულოს ხდის ჰუჯჯათის მიღებას და საჭიროებისამებრ მოქმედებას

ალლაჰმა გვაცნობა, რომ ამგვარი გაგება ქააფირებში არ მოიძებნება: „67/10. და კიდევ ამბობენ: ‘რომ ვყოფილიყავით შემსმენნი და მოგვეხმო გონებისთვის, არ ვიქნებოდით ცეცხლის ბინადარნი’.“

ალლაჰმა მათი უგულისყურობის საპასუხოდ ისინი დასაჯა და ამ სახის გაგება მათგან განდევნა: „18/57. და ვინ არის იმაზე უსამართლო, ვისაც შეახსენეს თავისი ღმერთის აიათები, მაშინ ზურგი აქცია და დაივიწყა ის, რაც მისმა ხელებმა წაიმძღვარეს? უეჭველად, ჩვენ საბურველი დავადეთ მაგათ გულებს, რათა ვერ გაიგონ ის , და სიყრუე მათ ყურებში. და რომც მოუწოდო მათ სწორი გზისკენ, არასდროს დაადგებიან ამის შემდეგ ჭეშმარიტ გზას!“

ალლაჰი ხაზს უსვამს სასჯელს, რომელიც გულისხმობს მათი გულების დალუქვას, რაც აიათების უგულისყურობისა და ზურგის შექცევისგან გამომდინარეობს: „აიათებისგან ზურგის შემქცევი... ჩვენ საბურველი დავადეთ მაგათ გულებს.“

3.    ორი სახის ჰიდაეთი

A)  ჰიდაეთი, რომელიც ჭეშმარიტი გზის დანახვას/ჩვენებას გულისხმობს

ალლაჰმა გვაცნობა, რომ ქააფირები ჭეშმარიტ გზას ხედავენ: „41/17. ხოლო რაც შეეხება სემუდეველებს, ისინი დავადგინეთ ჭეშმარიტ გზაზე, ამისდა მიუხედავად, მათ ირჩიეს სიბრმავე ჭეშმარიტების წინაშე...“

„42/52... რამეთუ, უეჭველად, შენ უწინამძღვრებ ჭეშმარიტი გზისკენ.“

B)   ჰიდაეთი, რომელიც მიღებას და დაკისრებული ვალდებულების შესრულებას გულისხმობს

ალლაჰმა გვაცნობა, რომ ამ სახის ჰიდაეთი ქააფირებში არ მოიძებნება: „2/272. (მუჰამმედ) არაა შენი ვალი მათი ჭეშმარიტ გზაზე დაყენება, არამედ ალლაჰი ადგენს ჭეშმარიტ გზაზე, ვისაც ინებებს...“ ალლაჰი გვიხსნის შუამავალ მუჰჰამედის (სალლალლაჰუ ‘ალეიჰი ვა სალლამ) პასუხისმგებლობას, რაც ჭეშმარიტი გზის სხვაზე ჩვენებაში გამოიხატება: „უეჭველად, შენ უწინამძღვრებ ჭეშმარიტი გზისკენ“. ის (შუამავალი) არ არის პასუხისმგებელი მიიღებენ მას (მოპატიჟებას) თუ არა: „არაა შენი ვალი მათ ჭეშმარიტ გზაზე დაყენება“. ვინაიდან და რადგანაც ეს მხოლოდ და მხოლოდ ალლაჰის ხელშია.

ალლაჰმა ქააფირებს უბოძა მოსმენა, რომელიც მნიშვნელობის გაგებასა და გააზრებას გულისხმობს და ჰიდაეთი, რომელიც ჭეშმარიტი გზის დანახვას მოიაზრებს, რადგან ეს ყოველივე ჰუჯჯათის შესრულებისთვის პირობაა და მათ გარეშე ჰუჯჯათი ვერ შესრულდება.

რაც შეეხება მეორე სახის მოსმენასა და ჰიდაეთს (მიღება და დაკისრებული ვალდებულების შესრულება), ესენი მხოლოდ მორწმუნეებისთვის განკუთვნილი წყალობაა, რომლებიც ქააფირებში არ მოიძებნება, რადგან ალლაჰმა მათთვის იმანი არ ისურვა.

იბნუ’ლ-ყაიიმ (რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს: „იმის გამო, რომ ქააფირებმა ვერ დაინახეს სარგებელი მოსმენაში, დანახვაში და გააზრებაში, ალლაჰმა ისინი განდევნა მათგან: ‘46/26...ვუბოძეთ მათ სმენა, მხედველობა და გული. თუმცა, მაგათ არაფერში გამოადგათ მათი სმენა, მხედველობა და გული. აკი, ისინი განზრახ უარყოფდნენ ალლაჰის აიათებს...’

‘7/179. ვფიცავ, ჩვენ გავაჩინეთ ბევრი ჯინი და ადამიანი ჯოჯოხეთისთვის. მათ გული აქვთ, რომლითაც არ შეიმეცნებენ და მათ თვალები აქვთ, რომლითაც არ დაინახავენ და მათ ყურები აქვთ, რომლითაც არ შეისმენენ.’ ალლაჰმა ისინი მოიხსენია ისე, თითქოს მათ მგრძნობელობის ორგანოები არ გააჩნიათ: ‘2/171. ყრუნი, მუნჯნი, ბრმები; ისინი არ გაიაზრებენ.’“[2]

---

[1] მოსმენა, როგორც თვისება

[2] მიფთაჰუ დარი’ს-საადე, 1/101; დამატებითი ინფორმაციისთვის იხ: იბნი თეიმიიე, მეჯმუუ ფეთავა, 1/208-209, 7/24, 9/286-287, 16/7-15; იბნუ’ლ-ყაიიმ, მედარიჯუ’ს-სალიყინ, 1/51-58, 1/518-520; იბნუ’ლ-ყაიიმ, ეთ-თეფსირუ’ლ-ყაიიმ, გვ: 37.

კითხვის გაგრძელება