შეიხულ-ისლამ იბნ თეიმიიას აზრით, ქვეყნების მესამე კატეგორიაც არსებობს. ეს არის ქვეყანა, სადაც ორივე ხარისხი (ისლამი და ქუფრი) ერთადაა. მას ჰკითხეს: „მარდინი დარულ-ჰარბია თუ დარულ-ისლამი? იქ მცხოვრები მუსლიმებისთვის ისლამურ ქვეყანაში ჰიჯრათი საჭიროა თუ არა? თუ ჰიჯრათი ვაჯიბია და არ გადასახლდებიან, სხეულითა და ქონებით მტრებს თუ დაეხმარებიან ცოდვად ჩაეთვლებათ? ასეთ პიროვნებას ნიფაყით ვინც დაადანაშაულებს ცოდვილი გახდება თუ არა?“ პასუხად: „მარდინში თუ სხვა რომელიმე ადგილას მყოფი მუსლიმების ქონება და სისხლი ჰარამია. გინდ მარდინი იყოს, გინდ სხვა, ისლამის შარიათს ვინც გადაუხვევს მასზე დახმარება ჰარამია. იქ მცხოვრებს ისლამის ვალდებულებების შესრულება თუ უძნელდება, მაშინ ჰიჯრათი მისთვის ვაჯიბია. ხოლო თუ არა, მაშინ ჰიჯრათი ვააჯიბი კი არა, მუსთეჰაბი იქნება. მუსლიმების მტრებზე სულითა და ქონებით დახმარება ჰარამია. გინდ გაქცევით, გინდ მოტყუებით ან რა ხერხითაც არ უნდა იყოს, ამგვარი ქმედებისგან თავის არიდება მისთვის ვააჯიბია. ხოლო, თავის არიდება მხოლოდ ჰიჯრათით თუა შესაძლებელი, მაშინ გადასახლება ვააჯიბი გახდება.
მათი
ერთიანად ლანძღვა და ნიფაყით დადანაშაულება ჰალალი არ არის. ამგვარი რამ შესაძლებელია,
როცა ყურანითა და სუნნეთით მითითებული თვისებები აღმოაჩნდება კონკრეტულ პიროვნებებს.
მარდინელები იქნებიან თუ სხვები, ეს წესი ყველასთვის ერთია.
რაც
შეეხება, ეს ქვეყანა დარულ-ჰარბია თუ დარულ-ისლამი... იქაურობა ორივე ხარისხის მატარებელია.
ეს შემდეგს ნიშნავს: არც დარულ-ისლამია, რომლის ჯარიც მუსლიმანია და რის გამოც ისლამური
ჰუქმები მოქმედებს და არც დარულ-ჰარბია, სადაც ხალხი ქააფირია. არათუ ის მესამე კატეგორიისაა.
იქ მყოფ მუსლიმებს მოვექცევეით ისე, როგორც საჭიროა. ხოლო შარიათიდან განდგომილების
წინააღმდეგ გაილაშქრება ისე, როგორც საჭიროა.“[1]
მარდინი
თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, სირიის საზღვართან ახლოს მდებარეობს.
კითხვა-პასუხიდან
გამომდიანრეობს: მარდინი ქააფირებმა აიღეს. იქ არც ისლამის ჰუქმები მოქმედებდა და არც
ჯარი იყო მუსლიმანი. ხალხი ქააფირებისა და მუსლიმების შენარევისგან შედგებოდა. ეჭვი
არ არის იმაში, რომ აქაურობა დარულ-ჰარბია. იმისათვის, რომ ქვეყანა დარულ-ჰარბი იყოს,
როგორც შეიხულ-ისლამ იბნ თეიმიამ თქვა[2], ქააფირი მოსახლეობა პირობა
არ არის. ქვეყნის შესახებ გასაცემ ჰუქმზე ვთქვით, რომ მოსახლეობის რელიგია ქვეყნის
ჰუქმზე გავლენას არ ახდენს. შეიხულ-ისლამ იბნ თეიმიიას მოსაზრება ქვეყნის მესამე კატეგორიის
შესახებ, განულებულია წინა სწავლულების იჯმათი, რის მიხედვითაც ქვეყანა ორი სახისაა.
ყოველივე ამის გამო, ნეჯდის სწავლულებმა იბნ თეიმიიას ამ აზრს არ დაეთანხმნენ და თქვეს:
„ქუფრი კანონებით მართული ქვეყანა დარულ-ქუფირა. იბნ მუფლიჰი ამბობს: ‘მუსლიმების ჰუქმები
სადაც მოქმედებს, ყველა დარულ-ისლამია. ქუფრი კანონების მოქმედებით კი, დარულ-ქუფრი
გახდება. ამ ორი კატეგორიის გარდა სხვა არ არსებობს.’“[3]
შეიხულ-ისლამის
მიერ მესამე კატეგორიის ქვეყნის დასახელება არ მიიღეს, რადგან მანამდელი ალიმების ერთხმიანი
აზრით ქვეყნის მხოლოდ ორი კატეგორია არსებობდა.
შეიხ
სულეიმან იბნ სეჰმანმა თქვა, რომ შეიხულ-ისლამ იბნ თეიმიიემ მის სიტყვებში ნახევრად
დაპყრობა იგულისხმა. ასე, რომც ყოფილიყო, მაშინ როგორც წინა თავებში ვთქვით, ასეთ დროს
ისლამის ჰუქმების მოქმედების მიზეზის შესაბამისად ქვეყანა შეიძლება დარულ-ქუფრი იყოს,
შეიძლება დარულ-ისლამი. თუმცა, იბნი თეიმიეს ფეთვა აშკარად ამბობს, რომ იქ ისლამის
კანონები არ მოქმედებდა.
ამით
ხაზს ვუსვამთ იმ საკითხზე, რომ ქვეყნის არა თუ სამი, არამედ ორი კატეგორია არსებობს.
ორი თვისების ერთად ტარება ხალხის შესაბამისად შესაძლებელია, თუმცა როგორც ჰუქმი არ
არის. არ არის იხთილაფი იმასთან დაკავშირებით, რომ ყოველ ადამიანს უნდა მოეპყრო ისე,
როგორც დაიმსახურებს. მუსლიმანი სადაც არ უნდა იმყოფებოდეს, მისი სული და ქონება დაცულია.
თუმცა, ადამიანთა მიმართ სხვადასხვაგვარი მოპყრობა და ურთიერთობა ქვეყნებს მესამე კატეგორიად
აღარ ჰყოფს. თვით იბნ თეიმიამ ფატიმიების ანუ უბეიდეიების დაპყრობის დროს, მათი მურთადობის
გამო ეგვიპტე დარუ’რ-რიდდათ გამოაცხადა.[4] მაშინ, როდესაც ეგვიპტეში დაახლოებით
280 წლის მანძილზე მათ მმართველობის ქვეშ შარიათი მოქმედებდა[5] და ეგვიპტის მოსახლეობის უმეტესობა
მუსლიმანებისგან შედგებოდა. თუმცა, უბეიდიების მიერ ქვეყნის სრულად დაპყრობით ქვეყანა
დარუ’რ-რიდდა გახდა და შარიათით მოქმედებისთვის ნების მიცემის ეფექტი არ იყო. იბნ თეიმიია
(რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს: „სალაჰუდინის მიერ ეგვიპტის აღების შემდეგ ჯარი იქ რამოდენიმეჯერ
შევიდა, ამგვარად უბეიდიების მეზჰები იქიდან წაიშალა და ისლამის შარიათი დამყარდა.
ამის შემდეგ, იმ ადგილას ისლამის თავისუფლად გამომხატველები დასახლდნენ... უბეიდიების
ზინდიყობისა და ბიდათების გამო დაახლოებით 200 წლის მანძილზე ისლამი და რწმენის სხივი
ჩამქვრალი იყო. უფრო მეტიც, სწავლულები ამ ადგილის შესახებ ამბობდნენ: ‘მატყუარა მუსეილემეს
ქვეყნის მსგავსად, იქაურობა ნიფაყისა და რიდდეთის ქვეყანა გახდა.’“[6]
შეიხულ-ისლამ
მუჰამმედ იბნ აბდულვაჰჰაბმა (რაჰიმაჰულლაჰ) თქვა: „თუ დავიწყებთ მათ ჩამოთვლას, ვინც
საკუთარ თავებს მუსლიმებს უწოდებენ, რომლებზეც სწავლულებმა მურთადობისა და მათი სიკვდილით
დასჯის ფეთვები გამოიტანეს, სიტყვა ძალიან გაგრძელდება. თუმცა, ბოლო მომხდარი ამბებიდან
მნიშვნელოვანია ეგვიპტის მმართველი, ბენი უბეიდის შესახებ ამბავი. ისინი საკუთარ თავებს
ეჰლი ბეითად მიიჩნევენ. ჯუმასა და ჯამაათით შესასრულებენ ნამაზებს ასრულებდნენ, ყადებსა
და მუფთებს ნიშნავდნენ. თუმცა, სწავლულებმა ერთხმიანი აზრით ისინი ქააფირებად და მურთადებად
გამოაცხადეს, ასევე მათ წინააღმდეგ ბრძოლა საჭიროდ ჩათვალეს და ხალხი იქრაჰის ქვეშ
რომც იყვნენ და მათზე სიძულვილს, რომც გრძნობდნენ, იქაურობა მაინც დარულ-ჰარბია.“[7]
თუ
ეგვიპტის მდგომარეობა უბეიდიების დროს, რა დროსაც ყადებიც კი ინიშნებოდა დარულ-ჰარბი
და დარულ-რიდაა, მაშინ როგორი იქნება ზემოთ მოხსენებული მარდინის მდგომარეობა, სადაც
სიტუაცია უფრო მძიმე იყო?! ვინაიდან, იქ ისლამის შარიათი მოქმედი აღარ იყო. როგორც
წინად აღვნიშნეთ, იბნი თეიმიეს ფეთვიდან გამოყოფილი ხარისხების მიხედვით, იქაურობა
დარულ-ჰარბია. არ არის ქვეყანა, რომელიც ორივე თვისებას თან ატარებს. როგორც ნაჯდის
სწავლულებმა თქვეს, მათ შორის იბნ თეიმიიეს მოსწავლემ, იბნ მუფლიჰმა - ქვეყანა ან დარულ-ისლამია
ან დარულ-ქუფრი. ამ ორის გარდა სხვა არ არის. ყველაზე უკეთ ალლაჰმა უწყის.
[1] მეჯმუუ’ლ-ფათავა, 28/240-241;
[2] მან თქვა, რომ მოსახლეობა თუ ქააფირია, მაშინ, ქვეყანაც დარულ-ჰარბიაო.
[3] ედ-დურერუ’ს-სენიიე ფი’ლ-ეჯვიბეთი’ნ-ნეჯდიიე, ქითაბუ’ლ-ჯიჰად,
7/353;
[4] მეჯმუუ’ლ-ფათავა, 13/178;
[5] ალ-ბიდაია ვა’ნ-ნიჰაია, 12/267;
[6] მეჯმუუ’ლ-ფათავა, 35/138-139;
[7] შეიხულ-ისლამ მუჰამმედ იბნ აბდულვაჰჰაბ, მე-5 ნაწილი არ-რასააილუ’შ-შაჰსიია,
220;
