ზემოთ მოყვანილი არგუმენტებიდან გამომდინარე, დარულ ისლამი არის ქვეყანა, სადაც მუსლების ავტორიტეტი და მმართველობაა. ხოლო, დარულ ქუფრი არის ქვეყანა, სადაც ქააფირების ავტორიტეტი და მმართველობაა. ამ თემის შესახებ სწავლულების შეხედულებები შემდეგნაირია:
·
იბნუ’ლ-ყაიიმ-მა (რაჰიმაჰულლაჰ) თქვა: „სწავლულთა
უმეტესობა ამ აზრზეა: დარულ ისლამი არის ქვეყანა, სადაც მუსლიმები ცხოვრობენ და ისლამის
კანონები მოქმედებს. ისლამის კანონები თუ არ მოქმედებს, ქვეყანა მაინც არ ითვლება დარულ
ისლამად, თუნდაც დარულ ისლამთან ტერიტორიულად დაახლოებული იყოს. ტაიფა მექქასთან ახლოს
მდებარეობდა, თუმცა მექქას აღების დროს ის (ტაიფა) დარულ ისლამად არ ითვლებოდა.“[1]
·
იმამ ას-სარაჰსი ალ-ჰანეფი (რაჰიმაჰულლაჰ) ამბობს:
„აბუ ჰანიფას (რაჰიმაჰულლაჰ) მიხედვით, იმისათვის, რომ ქვეყანა დარულ ჰარბი იყოს, სამი
პირობა აუცილებელია:
1. ქვეყნის
ტერიტორიაზე არ უნდა იმყოფებოდნენ რწმენის გამო მუსლიმანი და დაცვის ქვეშ მყოფი არამუსლიმები.
2. შირქის ჰუქმები
გაბატონებული უნდა იყოს.
3. ამ ქვეყნის მდებარეობა დარულ-ჰარბის ახლოს, მათ შორის კი დარულ-ისლამი არ უნდა
იყოს.
აბუ იუსუფისგან და მუჰამმედისგან (რაჰიმაჰულლაჰ)
გადმოცემულია: „რომელიმე ქვეყანაში შირქის კანონები თუ ბატონობს, მაშინ ის დარულ ჰარბია.
რომელიმე ტერიტორიის ჩვენზე ან მათზე მიკუთვნება განისაზღვრება ძალითა და ბატონობით.
იქ, სადაც შირქის კანონებია გავრცელებული, ძალაუფლებაც მუშრიქებს ეკუთვნით, რაც დარულ
ჰარბია. ხოლო, იქ, სადაც ისლამის კანონები მოქმედებს, შესაბამისად ძალაუფლებაც მუსლიმანების
ხელშია.“[2]
აქედან გამომდინარე, იმამების[3] მიხედვით, საფუძველი არის ერთი:
ვის ხელშია ძალაუფლება და ვისი კანონები მოქმედებს.
სწავლულებმა აბუ ჰანიფას მიერ დასახელებულ სამ
პირობას ყურადღება არ მიაქციეს. უფრო მეტიც, როგორც სარაჰსიმ თქვა, აბუ ჰანიფას ორმა
მოსწავლემ მის მოსაზრებას შეეწინააღმდეგა. ამის შესახებ ალაუდდინ ალ-ყასსანი გვიამბობს
და ორი სწავლულის შეხედულებებს შემდეგნაირად გადმოგვცემს: „რომელიმე ქვეყანა ან ისლამს
მიეკუთვნება ან ქუფრს. მიზეზი, რის გამოც ქვეყანა ისლამს მიეკუთვნება არის იქ მოქმედი
შარიათული კანონები, ხოლო მიზეზი, რის გამოც ქვეყანა ქუფრს მიეკუთვნება არის იქ მოქმედი
ქუფრის კანონები. მაგალითად, იმის გამო, რომ სამოთხეში სიმშვიდე, ხოლო ჯოჯოხეთში სასჯელია,
სამოთხეს ეწოდება ‘დარუს-სალამ’, ხოლო ჯოჯოხეთს ‘დარულ-ბევარ’...“[4]
როგორ ხედავთ, ყასანი ქვეყნის ჰუქმს იქ მოქმედ
კანონებს უკავშირებს.
იბნ ყუდამა ალ-ჰანბელი, აბუ ჰანიფას მიერ დასახელებულ
პირობებს აკრიტიკებს და ამბობს: „რომელიმე ქვეყნის ხალხი, რომელიც რელიგიას შეიცვლის
და საკუთარი კანონების დაკანონებას დაიწყებს, ამ დროს ეს ქვეყანა გადაიქცევა დარულ-ჰარბად,
სადაც ნადავლის აღება და ხალხის დატყვევება დაშვებულია. იმამის ვალდებულება მათ წინააღმდეგ
ბრძოლაა. აბუ ბაქრ ას-სიდდიყმა (რადიალლაჰუ ‘ანჰ) საჰაბეებთან ერთად მურთადების წინააღმდეგ
იბრძოლა, რადგან ალლაჰი ყურანის არაერთ ადგილას ქააფირებთან ბრძოლას ბრძანებს. ისინი
კი (მურთადები), ქააფირებს შორის ყველაზე მეტად იმსახურებდნენ ბრძოლას. ვინაიდან, ამგვარი
ხალხის წინააღმდეგ ჯიჰადის მიტოვება გამოიწვევდა მათი მსგავსი ხალხის მომრავლებას და
ამგვარად, ზიანი გამრავლდებოდა. მათთან ბრძოლის დროს გაქცეულებს უნდა დაედევნონ, დაჭრილები
უნდა მოკვდნენ და ნადავლი მითვისებული უნდა იქნას. ამ აზრზეა იმამ შაფიი.
აბუ ჰანიფას მიხედვით კი, შემდეგი სამი პირობის
არ არსებობის შემთხვევაში ქვეყანა დარულ-ჰარბი არ გახდება:
1. ამ ქვეყნის
მდებარეობა დარულ-ჰარბის ახლოს, მათ შორის კი დარულ-ისლამი არ უნდა იყოს.
2. ქვეყანაში
არ უნდა იმყოფებოდეს უსაფრთხოდ მცხოვრები მუსლიმანი და არც დაცვის ქვეშ მყოფი არამუსლიმი.
3. ქვეყანაში
ქააფირების კანონი უნდა მოქმედებდეს.
ჩვენთვის კი, საკუთარი კანონებით გამართული ქვეყანა
ქააფირების ქვეყანაა, რის გამოც ის დარულ-ჰარბია.“[5]
როგორც იბნი ყუდამამ აღნიშნა, რომელიმე ქვეყანაზე
გასაცემი ჰუქმი უკავშირდება არსებულ კანონებს.
ას-სარაჰსი ნაწარმოების განმარტებისას, რომლის
სახელწოდებაა „ას-სიიერუ’ლ ქებირ“, გადმოსცემს: „ქვეყანა მუსლიმანური ქვეყანა გახდება
მაშინ, როდესაც ქვეყანაში ისლამური კანონები იმოქმედებს.“[6]
ყადი აბუ ია’ლა ალ-ჰანბელი ამბობს: „არაისლამური
კანონებით, არამედ ქუფრი კანონებით მოქმედი ქვეყანა დარულ-ქუფრია.“[7]
შეიხ მანსურ ალ-ბაჰვათი ამბობს: „დარულ-ჰარბში
მცხოვრებისთვის, რომლისთვისაც რელიგიურად ცხოვრება შეუძლებელია, ჰიჯრათი ვააჯიბია.
დარულ-ჰარბი კი არის ქვეყანა, სადაც ქუფრის კანონები მოქმედებს.“[8]
[1] აჰქამუ აჰლი’ზ-ზიმმა, 1/366.
[2] ას-სარაჰსი, ალ-მებსუუთ, 10/114.
[3] აბუ ჰანიფას ორი მოსწავლე: აბუ იუსუფი და მუჰამმედ
ბინ ჰასან აშ-შეიბან.
[4] ალ-ყასდანი, ბედაიუ’ს-სანაი, 9/4375.
[5] იბნ ყუდამე, ალ-მუღნი მეა’შ-შერხი’ლ-ქები,
10/95.
[6] ას-სიიერუ’ლ-ქაბირ, 5/2197;
[7] ალ-მუ’თემედ ფი უსული’დ-დინ, 276;
[8] ქეშშაფუ’ლ-ქინა, 3/43;
