ა)
ამგვარი მოთხოვნა დიდი შირქი არ არის: რადგან პირდაპირი ფორმით ქმნილებისგან და ქმნილების
საბაბით ალლაჰისგან რაიმეს მოთხოვნას შორის განსხვავებაა. ასევე, რაიმესგან ბარაქას
მოლოდინსა და მისგან ზიანისა და სიკეთის მოლოდინს შორის განსხვავებაა. შუამავლის მკაცრი
რეაქცია გამომდინარეობს იქიდან, რომ მათი მოთხოვნა მუშრიქებზე მიმსგავსება იყო, რადგან
ამგვარი რამ მუშრიქების ქმედებას წააგავს. ეს კი ნიშნავს იმას, რომ ზათუ ანვათის მსგავსი
ხის მოთხოვნა დიდი კი არა, პატარა შირქია.
იმამ შატიბი „ალ’ითისამ“-ში ამბობს: „ზათუ
ანვათის დადგენა ალლაჰის გარდა სხვა ღვთაების დადგენას წააგავს, თუმცა მასში უშუალოდ
ზათუ ანვათის ღვთაებად დაყენება არ მოიაზრება.“[1]
იბნი თაიმია „იქთიდა სირატელ მუსტაყიმ“-ში ამბობს: „საყურადღებოა ის, რომ შუამავალი
საჰაბეების მოთხოვნის წინააღმდეგ წავიდა. ასეთ დროს, უფრო მნიშვნელოვან საკითხებში
მუშრიქებზე მიმსგავსებას როგორ არ მიაქცევს ყურადღებას?!“[2]
მუჰამმედ ბინ აბდულვაჰჰაბი „ქითაბ’უთ თავჰიდ“-ის
მე-11 ნაწილში ამბობს: „მათი ეს ქმედება პატარა შირქია, რადგან მურთადები არ გამხდარან.“
თირმიზის განმმარტებელი, იბნი არაბი ალ-მალიქი
„არიდეთულ აჰვეზ“-ში მსგავს განმარტებას აკეთებს.[3]
ასევე, თირმიზის ერთ-ერთი განმმარტებლის, მუბარექფურის[4]
მსგავსი შეხედულება არსებობს.
ბ)
ამგვარი მოთხოვნა დიდი შირქია: თუმცა
საჰაბეების ახალად გამუსლიმანება და მოთხოვნის შეუსრულებლობა მათთვის საპატიო მიზეზი
გახდა.
შეიხ ჰამიდ ალ-ფექი „ფეთხულ მეჯიდ თალიყინ“-ში
ამბობს: „ეს პატარა შირქი კი არა, არამედ დიდი შირქია. ასე, რომ არ ყოფილიყო შუამავალი
არ დაიფიცებდა და მათ ქმედებას ისრაელის ძეთა ქმედებას არ შეადარებდა. ხოლო, მიზეზი
იმისა, რომ ამგვარი მოთხოვნის გამო ისინი ქუფრში არ ჩავარდნენ, მათი ისლამში ახალად
შესვლა და მოთხოვნის შეუსრულებლობაა.“[5]
შეიხ სალიჰ ალ-ფევზანი „არიდულ ჯეჰლ“-ში
ამბობს: „აქ შირქს ადგილი არ ჰქონია. მათ მხოლოდ ხე ისურვეს. თუმცა, ვინც შირქს შეასრულებს
მას მუშრიქის ჰუქმი მიეცემა, რადგან ეს საკითხი აშკარა თემებს შორისაა.“[6]
ფეთვის ორგანიზაცია „ალ-ლეჯნე“-ს ფეთვები:
„მათი საპატიო მიზეზი ახალად ისლამში შესვლა და მოთხოვნის შეუსრულებლობაა. შუამავალმა
აცნობა, რომ მოთხოვნის შესრულების შემდეგ ისინი ქუფრში ჩავარდებოდნენ.“[7]
შეიხ იბნი ბაზი „ფათავა იბნი ბაზ“-ში ამბობს:
„ისინი ახალად გამუსლიმანებულები იყვნენ. მოითხოვეს, თუმცა არ შეასრულეს. შუამავალმა
მათ აცნობა, რომ ქმედების შესრულების შემთხვევაში ისინი ქააფირები გახდებოდნენ.“[8]
ზემოთ მოცემულიდან გამომდინარე შეგვიძლია
ვთქვათ:
პირველი ჯგუფის მიხედვით, არსებული მდგომარეობა
დიდი შირქი არ არის. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია ეს ამბავი „დიდ შირქში უცოდინრობა
საპატიო არის/არ არის“ საკითხის დალილი ვერ იქნება.
მეორე ჯგუფის სწავლულების მიხედვით კი, დიდ
შირქში საპატიო მიზეზი ორია: 1) ისლამში ახალად შესვლა, 2) მოთხოვნის შეუსრულებლობა.
მოთხოვნა რომ შეესრულებინათ თაქფირი გაკეთდებოდა.
ჩვენ[9]
უპირატესობას მეორე ჯგუფის სწავლულების შეხედულებას ვანიჭებთ, რადგან ჰადისის გარეგნობა
ამაზე მიგვითითებს. მუშრიქები ჩიტს, ხეს და მსგავს რამეებს პირდაპირი გაგებით, ზიანისა
და სარგებლის მომტანად მიიჩნევდნენ. ჯერ კიდევ ისლამში ახალად შესულისთვის კი, ამის
გარჩევა შესაძლებელი არ არის. ამ დონის მცოდნენი, რომ ყოფილიყვნენ მსგავსი მოთხოვნა
არც გაუჩნდებოდათ.
ასევე, ადამიანი რამის გაკეთებას თუ განიზრახავს
და თავისი ნებით მას არ შეასრულებს, მაშინ არ განიკითხება. ხოლო, განზრახვის შემდეგ
თავისი ნების საწინააღმდეგოდ, გარე ფაქტორების ზეგავლენით განზრახულს თუ ვერ განახორციელებს,
ის თავისი განზრახვის გამო მაინც განიკითხება...
სახიხ ჰადისში გადმოცემულია: „ორი მუსლიმანი
ერთმანეთის წინააღმდეგ ბრძოლის დროს თუ დაიღუპა, მკვლელიც და მოკლულიც ცეცხლშია. საჰაბე
იკითხავს: ‘მკვლელის მდგომარეობა გასაგებია, თუმცა მოკლულს რა ბრალი აქვს?’ შუამავალი
უპასუხებს: ‘მოკლულსაც მისი ძმის მოკვლა ჰქონდა გადაწყვეტილი.’“
მოკლულს საკუთარი რელიგიური ძმის მოკვლა
ჰქონდა გადაწყვეტილი, თუმცა ვერ მოახერხა იმის გამო, რომ მოკვდა. მიუხედავად ამისა,
თავისი ნიათის გამო ცეცხლში მოხვდა.
ჰადისში ნათქვამია: „ალლაჰმა ერთს ქონება
უწყალობა, მან კი ჰარამებში დახარჯა. მეორეს კი არ უწყალობა. იტყვის: ‘ნეტავ მეც მქონოდა
ქონება და მის მსგავსად გამეკეთებინა.’ ორივე მათგანის ცოდვა ერთია.“[10]
კაცმა ცუდის გაკეთება განიზრახა, თუმცა ქონების
უქონლობამ დააბრკოლა. ამგვარი მდგომარეობა კი, მისი ცოდვის დამაბრკოლებელი არ აღმოჩნდა.
საბოლოოდ: ორივე ჯგუფის ალიმების მიხედვით, ამ ამბავის
(ზათუ ანვათის) ზოგადად აღება და უცოდინრობის გამართლების დალილად გამოყენება როგორც
ჰადისის გარეგნობის წინააღმდეგი, ასევე თვითონ ამ სწავლულების შეხედულებების საწინააღმდეგოცაა.
როგორც ვთქვით, ზოგიერთმა სწავლულმა ისლამში ახალად შესულისა და მუსლიმებისგან შორს
მცხოვრები ხალხის მდგომარება, რომელთა უცოდინრობაც საკუთარი ნებიდან არ გამომდინარეობს,
საპატიო მიზეზად ჩათვალა.
ჩვენი დროის ადამიანების მდგომარეობა კი,
არც გადმოცემას და არც მისგან გამომდინარე დასკვნას არ შეესაბამება. მიუხედავად იმისა,
რომ ყველას აქვს შესწავლის საშუალება, მათი ნება-სურვილიდან (უგულისყურობიდან) გამომდინარე
უცოდინარი დარჩნენ. ამგვარი რამ კი ერთხმიანი აზრით საპატიო არ არის...
წყარო: აბუ ჰანზალა, „რწმენის აქტუალური საკითხები“, გვ: 173[11]
[1] 2/246.
[2] 314.
[3] 9/72.
[4] 6/408
[5] 141.
[6] 291.
[7] 2/34.
[8] 9257.
[9] მწერალის სიტყვები.
[10] გადმოცემულია სუნენში, სახიხია.
[11] GÜNCEL İTİKAT MESELELERİ
